تفسیر حکمت 50
وَ قَالَ عَلَيهِ السِّلَامُ
قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْهِ.
ترجمه
امام (عليه السلام) فرمود:
دل هاى انسان ها وحشى و رمنده است، هر کس با آن ها انس گيرد رو به سوى او مى کنند!
دل هاى انسان ها وحشى و رمنده است، هر کس با آن ها انس گيرد رو به سوى او مى کنند!
شرح و تفسیر
راه تسخير دل ها
اين کلام حکمت آميز درس مهمى براى صيد دل ها و جلب و جذب دوستان است، امام (عليه السلام) مى فرمايد: «دل هاى انسان ها وحشى و رمنده است هرکس با آن ها انس گيرد رو به سوى او مى کنند»؛ (قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْهِ).
اشاره به اين که انسان، درباره کسانى که آن ها را نمى شناسد نوعى احساس بيگانگى مى کند؛ ولى اگر طرف مقابل از طريق محبت وارد شود در برابر او رام مى شود. به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه اين مطلب براى انسانى که تازه در شهر يا در محله اى وارد مى شود و سکنا مى گزيند کاملاً محسوس است. او حتى از همسايگان نزديکش فاصله مى گيرد اما اگر چند بار با او سلام و عليک کنند و به ديدارش بروند و هديه اى برايش بفرستند رابطه دوستى آن ها مستحکم مى شود.
آنچه بعضى پنداشته اند که اين کلام حکمت آميز با اصل مدنىّ بالتبع بودن انسان سازگار نيست اشتباه بزرگى است. درست است که انسان ذاتآ روح اجتماعى دارد و نمى تواند تنها زندگى کند و تمام پيشرفت ها و موفقيت هاى بشر در سايه همين روح اجتماعى است؛ ولى اين بدان معنا نيست که در برابر هر فرد ناشناخته اى اظهار محبت و دوستى کند و با او الفت بگيرد؛ الفت گرفتن احتياج به مقدمات دارد همان گونه که عداوت و دشمنى نيز مقدماتى مى خواهد و نظر امام (عليه السلام) به همين حقيقت است، حقيقتى که در روايات ديگرى نيز وارد شده و در گفتار معروف: «الاْنْسانُ عُبَيْدُ الاْحْسانِ؛ انسان بنده احسان است» منعکس است.
شاعر عرب نيز مى گويد:
وَإنّي لَوَحْشِيٌّ إذا ما زَجَرْتَني *** وَ إنّي إذا ألَّفْتَني لأَلُوفٌ
هنگامى که از من دورى کنى من از تو رميده مى شوم ولى هنگامى که از در الفت درآيى با تو الفت مى گيرم.
در بعضى از شروح به دليل حل نشدن مشکل «مدنىٌّ بالطبع» بودن انسان يا وحشى بودن قلوب، اين تفسير را پذيرفته اند که منظور از «رجال» همه انسان ها نيستند بلکه افراد بزرگ و قدرتمندِ اجتماع اند، اين تفسير، نادرست به نظر مى رسد، زيرا ظاهر عبارت اشاره به همه يا اغلب انسان هاست نه گروه اندکى.
شاهد اين سخن حديثى است که از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) نقل شده که فرمود: «ثَلاثٌ يُصْفِينَ وُدَّ الْمَرْءِ لأَخِيهِ الْمُسْلِمِ: يَلْقَاهُ بِالبِشْرِ إِذَا لَقِيَهُ وَ يُوَسِّعُ لَهُ فِي الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَيْهِ وَ يَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الأَسْمَاءِ إِلَيْهِ؛ سه چيز است که محبت انسان را به برادر دينى اش، صفا مى بخشد: با چهره گشاده با او روبرو شود و در مجلس جاى مناسب به او دهد و او را به محبوب ترين نام هايش صدا بزند».
اين کلام حکمت آميز درس مهمى براى صيد دل ها و جلب و جذب دوستان است، امام (عليه السلام) مى فرمايد: «دل هاى انسان ها وحشى و رمنده است هرکس با آن ها انس گيرد رو به سوى او مى کنند»؛ (قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْهِ).
اشاره به اين که انسان، درباره کسانى که آن ها را نمى شناسد نوعى احساس بيگانگى مى کند؛ ولى اگر طرف مقابل از طريق محبت وارد شود در برابر او رام مى شود. به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه اين مطلب براى انسانى که تازه در شهر يا در محله اى وارد مى شود و سکنا مى گزيند کاملاً محسوس است. او حتى از همسايگان نزديکش فاصله مى گيرد اما اگر چند بار با او سلام و عليک کنند و به ديدارش بروند و هديه اى برايش بفرستند رابطه دوستى آن ها مستحکم مى شود.
آنچه بعضى پنداشته اند که اين کلام حکمت آميز با اصل مدنىّ بالتبع بودن انسان سازگار نيست اشتباه بزرگى است. درست است که انسان ذاتآ روح اجتماعى دارد و نمى تواند تنها زندگى کند و تمام پيشرفت ها و موفقيت هاى بشر در سايه همين روح اجتماعى است؛ ولى اين بدان معنا نيست که در برابر هر فرد ناشناخته اى اظهار محبت و دوستى کند و با او الفت بگيرد؛ الفت گرفتن احتياج به مقدمات دارد همان گونه که عداوت و دشمنى نيز مقدماتى مى خواهد و نظر امام (عليه السلام) به همين حقيقت است، حقيقتى که در روايات ديگرى نيز وارد شده و در گفتار معروف: «الاْنْسانُ عُبَيْدُ الاْحْسانِ؛ انسان بنده احسان است» منعکس است.
شاعر عرب نيز مى گويد:
وَإنّي لَوَحْشِيٌّ إذا ما زَجَرْتَني *** وَ إنّي إذا ألَّفْتَني لأَلُوفٌ
هنگامى که از من دورى کنى من از تو رميده مى شوم ولى هنگامى که از در الفت درآيى با تو الفت مى گيرم.
در بعضى از شروح به دليل حل نشدن مشکل «مدنىٌّ بالطبع» بودن انسان يا وحشى بودن قلوب، اين تفسير را پذيرفته اند که منظور از «رجال» همه انسان ها نيستند بلکه افراد بزرگ و قدرتمندِ اجتماع اند، اين تفسير، نادرست به نظر مى رسد، زيرا ظاهر عبارت اشاره به همه يا اغلب انسان هاست نه گروه اندکى.
شاهد اين سخن حديثى است که از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) نقل شده که فرمود: «ثَلاثٌ يُصْفِينَ وُدَّ الْمَرْءِ لأَخِيهِ الْمُسْلِمِ: يَلْقَاهُ بِالبِشْرِ إِذَا لَقِيَهُ وَ يُوَسِّعُ لَهُ فِي الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَيْهِ وَ يَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الأَسْمَاءِ إِلَيْهِ؛ سه چيز است که محبت انسان را به برادر دينى اش، صفا مى بخشد: با چهره گشاده با او روبرو شود و در مجلس جاى مناسب به او دهد و او را به محبوب ترين نام هايش صدا بزند».