سالى که نکوست...
امام (عليه السلام) در اين جا درس مهمى مى دهد که براى همه مديران، بلکه همه رهروان راه حق کارگشاست؛ مى فرمايد: «هنگامى که کارها مشتبه شوند (و آينده روشن نباشد) بايد آخرشان را با اولشان سنجيد»؛ (إِنَّ الأُمُورَ إِذَا اشْتَبَهَتْ اعْتُبِرَ آخِرُهَا بِأَوَّلِهَا).
اشاره به اين که هميشه آغاز و انجام کارها با يکديگر پيوند ناگسستنى دارند و در واقع شبيه علت و معلول اند، بنابراين اگر ما در چگونگى پايان کارى شک و ترديد داشتيم بايد ببينيم آغازش چگونه بوده است؛ اگر در مسير صحيح بوده عاقبت آن نيز چنين است و مطابق ضرب المثل فارسى: «سالى که نکوست از بهارش پيداست» و اگر آغاز آن در مسير نادرستى قرار گرفته بايد بدانيم که عاقبت آن نيز نادرست و خطرناک است و به گفته معروف:
خشت اول چون نهد معمار کج *** تا ثريا مى رود ديوار کج!
اين سخن پيام ديگرى نيز دارد و آن اين که اگر مى خواهيم از کارهاى خود نتيجه هاى خوب و پربار بگيريم بايد در آغاز مراقب زيربناهاى آن باشيم.
تفاوت بناى مسجد قبا و مسجد ضرار در همين امر است که اولى به مصداق (لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى) پايه صحيحى داشت و سرانجام به مضمون (فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا) عبادتگاه مؤمنان شد و مسجد ضرار که پايه آن براساس نفاق و کفر و شرک و تفرقه ميان مؤمنان بنا شده بود عاقبتش اين بود که به دستور پيغمبر (صلي الله عليه و آله) طعمه حريق شود.
قريب به اين معنا در عهدنامه مالک اشتر نيز آمده است آن جا که امام (عليه السلام) مى فرمايد: «اسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ يَکُنْ بِمَا قَدْ کَانَ، فَإِنَّ الأُمُورَ أَشْبَاهٌ؛ با آنچه در گذشته واقع شده است درباره آنچه واقع نشده استدلال کن، زيرا امور جهان شبيه به يکديگرند». .