تفسیر خطبه 53

وَمِن خُطبَةٍ لَهَ عَلَيهِ السَّلامُ
فِي ذِکْرى يَوْمِ النَّحْرِ وَصِفَةِ الأُضْحِيَّةِ
وَمِنْ تَمَامِ آلْأُضحِيَةِ آسْتِشْرَافُ أُذُنِهَا، وَسَلاَمَةُ عَيْنِهَا، فَإِذَا سَلِمَتِ آلْأُذُنُ وَآلْعَيْنُ سَلِمَتِ آلْأُضْحِيَةُ وَتَمَّتْ، وَلَوْ کَانَتْ عَضْبَاءَ آلْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَى آلمَنْسَکِ.

ترجمه
از خطبه هاى امام (عليه السلام) است
که در روز عيد قربان و درباره صفات قربانى ايراد فرموده است
از شرايط کمال قربانى، آن است که گوش هايش صاف و برافراشته وچشمانش سالم باشد، بنابراين هرگاه گوش و چشم قربانى سالم باشد قربانى کامل و سالم است هر چند شاخش شکسته باشد و با پاى لنگ به قربانگاه آيد.
شرح و تفسیر
خطبه در يک نگاه
چنان که در بالا آمد امام (عليه السلام) اين خطبه را در روز عيد قربان بيان فرمود و در آن به شرايط قربانى اشاره مى فرمايد و عمدتآ ناظر به سالم بودن حيوان قربانى است. قربانى بايد کامل باشد
در اين خطبه (يا در اين بخش از خطبه) امام (عليه السلام) وارد بيان بعضى از جزئيات و ريزه کارى هاى قربانى شده، گويى مى خواهد بحث هاى کلّى خطبه گذشته را با بحث در جزئيات، تکميل کند و نشان دهد که مردان خدا تنها به کلّيات نمى پردازند، بلکه به تمام دستورهاى شرع، از کوچک و بزرگ توجّه دارند. مى فرمايد: «از شرايط کمال قربانى آن است که گوش هايش صاف و برافراشته وچشمانش سالم باشد، بنابراين هرگاه گوش و چشم قربانى سالم باشد، قربانى کامل و سالم است»؛ (وَمِنْ تَمَامِ آلْأُضحِيَةِ آسْتِشْرَافُ أُذُنِهَا، وَسَلاَمَةُ عَيْنِهَا، فَإِذَا سَلِمَتِ آلْأُذُنُ وَآلْعَيْنُ سَلِمَتِ آلْأُضْحِيَةُ وَتَمَّتْ).
سپس در ادامه اين سخن مى فرمايد: «هر چند شاخش شکسته باشد و با پاى لنگ به قربانگاه آيد»؛ (وَلَوْ کَانَتْ عَضْبَاءَ آلْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَى آلمَنْسَکِ).
اين سخن با آنچه در ميان فقها معروف است و از ساير روايات معصومين (عليهم السلام) استفاده مى شود که قربانى بايد از ساير جهات نيز سالم باشد منافاتى ندارد، چراکه آنچه براى سلامت قربانى مضر است آن است که شاخ داخلى اش شکسته باشد وشکسته بودن شاخ بيرونى ضرر ندارد همچنين مختصر لنگى اى که مانع از حرکت نباشد مضر نيست.
در بعضى از نسخه هاى اين خطبه جمله اى در ذيل عبارت «تَجُرُّ رِجْلَها اِلَى الْمَنْسَکِ» آمده و آن، جمله «فَلا تَجْزِى» است. بنابراين مفهوم جمله اين مى شود که اگر شاخ آن شکسته باشد و براثر لنگ بودن پايش را روى زمين بکشد براى قربانى کردن، مناسب نيست.
مرحوم سيّدرضى در پايان اين خطبه مى گويد: «وَالْمَنْسَکُ هاهُنا اَلْمَذْبَحُ؛ منظور از منسک در اين جا قربانگاه است». نکته
چرا قربانى بايد بى عيب و نقص باشد؟
با اين که هدف نهايى از قربانى کردن آن است که گروهى از نيازمندان از آن بهره مند شوند همان طور که قرآن مجيد مى فرمايد: (فَاِذا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَکُلُوا مِنْها وَاَطْعِمُوا الْقانِعَ وَالْمُعْتَرَّ کَذَلِکَ سَخَّرْناها لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ)؛ «و هنگامى که پهلوهايشان به زمين رسيد (و جان دادند) از گوشت آن ها بخوريد، و مستمندان قانع و سائلان را نيز از آن اطعام کنيد، اين گونه ما آن ها را مسخّرتان ساختيم، تا شکر خدا را به جا آوريد». و مسلّم است که سالم بودن و نبودن گوش يا شاخ حيوان کمترين تأثيرى در اين معنا ندارد، ولى با توجّه به اين که قربانى کردن يک عبادت است، و انتخاب حيوان معيوب و ناسالم مناسب ساحت قدس پروردگار نيست، براى تقديم به درگاه او بايد بهترين را برگزيد و اين يک نوع ادب واحترام به ساحت قدس خداوند متعال است.
نماز خواندن زنان با حجاب کامل، پوشيدن لباس هاى تميز به هنگام نماز، خوشبو کردن خويشتن به هنگام عبادت، و حتى غسل و کفن ميّت با آب پاک ولباس پاک، همه نوعى اداى احترام به پيشگاه حق است.
* * * .