از وسوسه هاى شيطان بر حذر باشيد
در پايان خطبه از آن جا که سرچشمه بسيارى از بدبختى ها و مشکلاتى که نمونه هاى آن در کلام امام (عليه السلام) آمد، وسوسه هاى شيطان است امام (عليه السلام) به همه يارانش هشدار مى دهد که مراقب توطئه هاى شيطان، و شيوه هاى نفوذ او باشند، و با چهار جمله، همه گفتنى ها را به طور خلاصه بيان مى کند:
مى فرمايد: «شيطان راه هاى انحرافى خويش را براى شما آسان جلوه مى دهد (تا گام در طريق او بگذاريد)»؛ (إنَّ الشَّيْطَانَ يُسَنِّي لَکُمْ طُرُقَهُ). و از آن جا که از روش سياست گام به گام استفاده مى کند «مى خواهد (رشته هاى محکم) دين شما را گره گره بگشايد (و اعتقادات و اعمال شما را يکى بعد از ديگرى بر باد دهد)»؛ (وَيُرِيدُ أَنْ يَحُلَّ دِينَکُمْ عُقْدَةً عُقْدَةً).
برنامه ديگر او اين است که «به جاى اتحاد و هماهنگى ايجاد تفرقه کند»؛ (وَيُعْطِيَکُمْ بِالْجَمَاعَةِ الْفُرْقَةَ).
«و به وسيله تفرقه فتنه بر پا سازد!»؛ (وَبِالْفُرْقَةِ الْفِتْنَةَ).
آرى، نخستين برنامه شيطان اين است که بيراهه هاى خطرناک را در نظر انسان، شاهراه مستقيم جلوه مى دهد، و با روش تساهل و تسامح همگان را به راه خود دعوت مى کند، و طريق اطاعت الهى را مشکل و خشن و ناهموار جلوه گر مى سازد؛ هنگامى که انسان، در طريق او گام گذاشت، در هر قدم، او را به ترک قانونى از قانون هاى الهى و ترک پيمانى از پيمان هاى مقدّس دينى، وادار مى سازد، همان طور که قرآن مجيد چهار بار روى اين معنا تکيه کرده که (وَلاتَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ)؛ «از گام هاى شيطان پيروى نکنيد».
و در جاى ديگر مى فرمايد: (وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإنَّهُ يَأمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَرِ)؛«هرکس پيرو گام هاى شيطان شود او به کارهاى زشت و منکر فرمان مى دهد».
و هنگامى که انسان را به احکام الهى، بى تفاوت کرد و هوا وهوس ها بر جامعه حاکم شد، با استفاده از تضادّهاى منافع مادى، وتعصب هاى جاهلى، مردم را به تفرقه دعوت مى کند همان گونه که در قرآن مجيد مى خوانيم: (إنَّمَا يُرِيْدُ الشَّيْطانُ اَنْ يُوْقِعَ بَيْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَالْبَغْضآءَ فِى الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ)؛ «شيطان مى خواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و کينه ايجاد کند». بديهى است که وقتى آتش اختلاف و نفاق در جامعه روشن شود فتنه ها به دنبال آن آشکار مى گردد. و فتنه ها دين و دنياى انسان ها را تباه مى سازد.
در ماجراى صفين دقيقاً همين برنامه هاى شيطانى اجرا شد، نخست شيطان به آن ها القا کرد که پذيرش حکميّت سهل ترين راه براى رسيدن به صلح و آرامش است، سپس آن ها را به نافرمانى دربرابر دستورات محکم اميرمومنان (عليه السلام) درباره جهاد دعوت کرد و به دنبال آن، در آن لشکر عظيم تفرقه و نفاق افکند که نتيجه آن فتنه عمروعاص و فتنه خوارج بود.
سپس امام (عليه السلام) براى اين که اصحاب و يارانش در اين دام نيفتند مى فرمايد : «حال که چنين است از وسوسه ها و فريب هاى او روى بگردانيد و نصيحت را از کسى که به شما هديه مى کند پذيرا شويد، و آن را محکم در درون جان خويش نگهدارى کنيد»؛ (فَاصْدِفُوا عَنْ نَزَغَاتِهِ وَنَفَثَاتِهِ، وَاقْبَلُوا النَّصِيحَةَ مِمَّنْ أَهْدَاهَا اِلَيْهِمْ، وَاعْقِلوهَا عَلَى أَنْفُسِکُمْ).
در عصر و زمان ما نيز مطلب همين گونه است، نخست شيطان راه هاى انحرافى خود را سهل و آسان نشان مى دهد، و گروه ها را به سوى خود مى کشاند، سپس ارزش هاى اسلامى را يکى يکى از آن ها مى گيرد بعد، در ميان آن ها تفرقه مى افکند و به دنبال تفرقه آتش فتنه هاى سياسى، اجتماعى و اقتصادى را روشن مى کند.
* * * .