خطبه در يک نگاه
همان گونه که در بالا آمد، اين خطبه، بخشى از سخنان امام (عليه السلام) را براى خوارج، قبل از جنگ نهروان بازگو مى کند، که آن حضرت به عنوان اتمام حجت براى آن ها ايراد فرمود، و سخنان امام (عليه السلام) بسيار موثر واقع شد به گونه اى که اکثريت قاطع خوارج توبه کردند و از جنگ کناره گيرى نمودند.
امام (عليه السلام) در اين سخنان حساب شده، نخست آنان را به دو گروه تقسيم فرموده و صفوفشان را از هم جدا مى کند: کسانى که در صفين حضور داشتند و کسانى که حضور نداشتند.
سپس روى سخن را به صفّينيان کرده و به آن ها يادآور مى شود: شما بوديد که مسئله حکميّت را بر من تحميل کرديد، در حالى که من به شدت با آن مخالف بودم و به شما دستور ادامه جهاد، تا پيروزى دادم.
در بخش دوم، به اين نکته اشاره مى فرمايد که ما در آغاز اسلام براى پيشرفت اين آيين مقدّس، حتّى با نزديک ترين بستگان خود که در صف کفر قرار داشتند جهاد کرديم، ولى اکنون دربرابر ما برادران مسلمان ما هستند که به راه خطا رفته اند و شرايط به گونه ديگرى است. لذا نخست بايد از آن ها رفع شبهه کنيم، اميد است که مشکل حل شود.

* * * .