خطبه در يک نگاه
اين خطبه که عمدتآ درباره اقسام حديث و راويان حديث سخن مى گويد از سه بخش تشکيل شده است:
در بخش اوّل، امام (عليه السلام) به بيان اقسام احاديثى که در دسترس مردم قرار دارد، پرداخته، مى فرمايد: در ميان آن ها حق و باطل و ناسخ و منسوخ و... وجود دارد.
سپس به مجازات کسانى اشاره مى کند که به جعل حديث مى پردازند و ضمن روايتى از پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) به آن ها وعده آتش دوزخ مى دهد.
در بخش دوم، اصناف راويان حديث را يادآور مى شود و آن ها را به چهار صنف منافقان، خطاکاران، ناآگاهان و حافظان صادق تقسيم مى کند.
و در بخش سوم (آخرين بخش) به بعضى از ويژگى هاى احاديث پيامبر (صلي الله عليه و آله) پرداخته و به طريق فهم آن ها اشاره مى کند و در پايان، به دريافت کامل احاديث پيامبر (صلي الله عليه و آله) ازسوى خود اشاره مى فرمايد.
قابل توجّه است که در کتاب کافى شأن ورودى براى اين خطبه بيان شده که نشان مى دهد سليم بن قيس هلالى خدمت امام (عليه السلام) عرض کرد: من از سلمان و مقداد و ابوذر مطالبى درباره تفسير قرآن و احاديثى از پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) شنيده ام که با آنچه در دست مردم است تفاوت دارد. سپس از شما شنيدم احاديثى را که از اين سه نفر شنيده ام تأييد مى کنيد، و در دست مردم مطالب زيادى درباره تفسير قرآن و احاديث پيامبر (صلي الله عليه و آله) ديدم که شما با آن مخالفيد و معتقديد که آن ها باطل است. آيا فکر مى کنيد مردم عمدآ دروغ بر پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) بستند و قرآن را به رأى خود تفسير کردند؟ امام (عليه السلام) رو به من کرد و فرمود: اکنون که سؤال کرده اى پاسخ را بشنو (سپس خطبه فوق را با اضافاتى از آن حضرت نقل مى کند).

* * *