نامه در يک نگاه
محتواى نامه کاملاً روشن است، امام (عليه السلام) مى خواهد فرستاده اش جرير، با معاويه اتمام حجت نهايى را بکند که اگر آماده بيعت است بيعت کند و اگر آماده بيعت نيست مفهومش اين است که قصد جنگ دارد.
* * * . تلاش براى حلّ مشکل از طريق مسالمت آميز
در تواريخ آمده است: هنگامى که اميرمؤمنان على (عليه السلام) به جرير مأموريت داد که نزد معاويه برود و از او بيعت بگيرد و او پيام امام (عليه السلام) را به معاويه رساند، معاويه براى دادن پاسخ پيوسته امروز و فردا مى کرد تا جايى که اصحاب اميرمؤمنان (عليه السلام) جرير را متهم به همکارى با معاويه کردند و امام (عليه السلام) درباره او فرمود: آن قدر جرير نزد معاويه درنگ کرده است که يا گنهکار است و يا فريب خورده! لذا امام (عليه السلام) نامه مورد بحث را براى جرير مرقوم فرمود تا بيش از اين معطل نشود و يکى از دو جواب را از معاويه بگيرد: يا بيعت کند يا اعلان جنگ. امام (عليه السلام) در اين نامه مى فرمايد:
«اما بعد (از حمد و ثناى الهى)، هنگامى که نامه من به تو رسيد معاويه را به حکم نهايى دعوت کن و براى يک طرفه شدن کار، او را به يک نتيجه جزمى وادار ساز. سپس او را ميان جنگى آواره کننده يا تسليمى رسواگر مخير کن، اگر جنگ را اختيار کرد به او اعلام جنگ کن و اگر راه صلح و سلامت را پيش گرفت از او بيعت بگير، والسلام»؛ (أَمَّا بَعْدُ، فَإِذَا أَتَاکَ کِتَابِي فَاحْمِلْ مُعَاوِيَةَ عَلَى الْفَصْلِ، وَخُذْهُ بِالْأَمْرِ الْجَزْمِ، ثُمَّ خَيِّرْهُ بَيْنَ حَرْبٍ مُجْلِيَةٍ، أَوْ سِلْمٍ مُخْزِيَةٍ، فَإِنِ اخْتَارَ الْحَرْبَ فَانْبِذْ إِلَيْهِ، وَإِنِ اخْتَارَ السِّلْمَ فَخُذْ بَيْعَتَهُ، وَالسَّلامُ).
هنگامى که نامه امام (عليه السلام) در شام به جرير رسيد آن را به دست معاويه داد وخود به پا خاست و براى مردم سخن گفت و تذکر داد که همه شما از وضع عثمان آگاهيد وتمام بلاد بدون گفت وگو با على بيعت کرده اند؛ يعنى با همان شخصى که اگر مسأله خلافت به اختيار خود ما مردم نيز گذاشته مى شد کسى جز او را نمى پذيرفتيم. نکته
جرير بن عبدالله کيست؟
جرير بن عبدالله از مشاهير صحابه و از قبيله بجيله از قبايل يمن است. بجيله نام زنى معروف در آن قبيله بود که قبيله به نام او ناميده شد و گاهى افراد منسوب به آن قبيله را بجلى مى گويند.
جرير در سال دهم هجرت در رأس 150 تن از قبيله خود نزد رسول خدا (صلي الله عليه و آله) آمد و اسلام آورد. پيغمبر (صلي الله عليه و آله) او را احترام کرد و هنگامى که دست خود را براى بيعت گشود فرمود: بيعت به اين شرط که به يکتايى خداوند و نبوّت من ايمان داشته باشى، نماز را برپا دارى و زکات را بپردازى، خيرخواه مسلمانان باشى وروزه ماه رمضان را انجام دهى و والى مسلمانان را اطاعت کنى.
سپس آن حضرت اوضاع منطقه زندگى او را سؤال کرد. جرير عرض کرد: يا رسول الله اسلام در آن منطقه ظاهر شده و مردم بت ها را شکستند. فرمود: بت «ذوالخلصه» چطور؟ عرض کرد: اين بت بزرگ به حال خود باقى است. حضرت وى را مأمور به نابود کردن آن ساخت. جرير با 200 تن از قبيله خويش به آن جا شتافت و بعد از چند روز بازگشت و عرض کرد: به خدا سوگند آن را ويران کردم و پيش چشم عبادت کنندگانش آتش زدم.
جرير همراه قبيله بجيله در فتح قادسيه شرکت کرد و مؤثر بود. بعداً ازسوى عثمان به عنوان فرماندار منطقه همدان نصب شد و بعد از قتل عثمان و رسيدن نامه اميرمؤمنان (عليه السلام) به او، مردم را به پذيرش امامت حضرت و بيعت با او دعوت کرد و بعد از چندى به کوفه آمد و چون در ميان مردم شام شهرتى داشت امام (عليه السلام) نامه خود را که براى معاويه نوشته بود به دست او داد که به شام برود؛ ولى نتوانست نقش خود را به خوبى ايفا کند و به کوفه بازگشت. مردم عراق به او بدبين شدند و او را طرفدار معاويه شمردند. جرير از بدبينى عراقيان دلگير شد وبه جزيره قرقيسا رفت و از کارهاى سياسى و اجتماعى دورى گزيد. .