مدارا کردن با بيمارى
اين گفتار حکمت آميز امام (عليه السلام) بيانگر يک اصل مهم بهداشتى و درمانى است، حضرت مى فرمايد: «با بيمارى ات بساز مادامى که با تو مى سازد»؛ (امْشِ بِدَائِکَ مَا مَشَى بِکَ).
اشاره به اين که تا زمانى که بيمارى فشار شديد نياورده بگذار بدنت بدون نياز به طبيبان و دارو آن را دفع کند.
اين مسئله شايد در آن روز که امام (عليه السلام) اين سخن را مى فرمود روشن نبود؛ اما امروز روشن است که بدن، خود داراى نيروى دفاعى است و هرگاه بيمارى با استفاده از قدرت دفاعى بدن از بين برود هم زيان هاى دارو و درمان را ندارد و هم بدن را تقويت کرده و براى آينده بيمه مى کند. البته اگر نيروى دفاعى بدن عاجز بماند بايد به وسيله طبيب و دارو به کمک او شتافت تا بيمارى را دفع کند.
اضافه بر اين بسيارى از بيمارى ها دورانى دارد که با پايان دورانش خودبه خود دفع مى شود. از اين گذشته انسان وقتى در مقابل بيمارى تسليم مى شود و با مختصر ناراحتى در بستر مى خوابد به خودش تلقين، بيمارى مى کند، تلقين خود اثر تخريبى دارد. به عکس اگر برخيزد و کار روزانه خود را ادامه دهد عملاً تلقين سلامت کرده و اين در روح او بسيار مؤثر است.
اين نکته امروز بر همه روشن است که هر دارويى هر چند اثر درمانى داشته باشد، زيانى هم با خود همراه دارد. در حديثى از امام کاظم (عليه السلام) نقل شده است که فرمود: «لَيْسَ مِنْ دَوَاءٍ إِلاَّ وَ هُوَ يُهَيِّجُ دَاءً وَ لَيْسَ شَيْءٌ فِي الْبَدَنِ أَنْفَعَ مِنْ إِمْسَاکِ الْيَدِ إِلاَّ عَمَّا يُحْتَاجُ إِلَيْهِ؛ هيچ دارويى نيست مگر اين که دردى را تحريک مى کند و هيچ چيز در بدن سودمندتر از امساک جز از چيزى که به آن نياز دارد نيست».
در حديث ديگرى از همان امام (عليه السلام) مى خوانيم: «ادْفَعُوا مُعَالَجَةَ الأَطِبَّاءِ مَا انْدَفَعَ الْمُدَاوَاةُ عَنْکُمْ؛ تا زمانى که بيمارى به شما فشار نياورده است از معالجه طبيبان پرهيز کنيد».
اين سخن به بيان ديگرى نيز از اميرمؤمنان (عليه السلام) نقل شده است، مى فرمايد: «لاتَضْطَجِعْ مَا اسْتَطَعْتَ الْقِيَامَ مَعَ الْعِلَّةِ؛ تا زمانى که مى توانى با داشتن بيمارى سرپا باشى در بستر نخواب». و نظير اين روايت روايات ديگرى نيز هست.
تکرار مى کنيم: مفهوم اين سخنان اين نيست که انسان با طبيب و دارو خود را معالجه نکند بلکه مفهومش آن است که در مراجعه به طبيب و استفاده از داروهاـکه معمولاً آثار زيان بارى دارد ـ عجله نکند.
بعضى از شارحان، براى اين حديث به جاى اين معناى طبى و درمانى مفهوم اخلاقى ذکر کرده اند، گفته اند: انسان بايد در برابر حوادث و مشکلات و بيمارى ها خويشتن دار باشد و تا مى تواند با مشکلات بسازد و زبان به شکايت نگشايد که با روح رضا و تسليم سازگار نيست.
ولى اين معنا با ظاهر جمله و روايات مشابهى که در اين زمينه وارد شده چندان سازگار نيست. .