حکمت 53
شرح و تفسیر حکمت 53
سخاوت واقعى
امام (عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه به نکته دقيق و آموزنده اى اشاره کرده، مى فرمايد: «سخاوت آن است که ابتدايى (و بدون درخواست) باشد؛ اما آنچه در برابر تقاضا داده مى شود يا از روى حياست و يا براى فرار از مذمّت»؛ (السَّخَاءُ مَا کَانَ ابْتِدَاءً، فَأَمَّا مَا کَانَ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَحَيَاءٌ وَ تَذَمُّمٌ).
سخاوت را اين گونه تفسير کرده اند: حالت و فضيلتى درونى است که انسان را به بذل بدون عوض مال به مستحقان و نيازمندان وامى دارد.
بر اين اساس اگر کسى از ديگرى درخواستى کند و از آبروى خود به وسيله درخواست مايه بگذارد، آنچه آن ديگرى سخاوتمندانه مى بخشد در واقع عوض آبروى درخواست کننده است و به راحتى نمى توان نام آن را سخاوت گذاشت و نيز بخششى که پس از درخواست صورت مى گيرد ممکن است بدين علت باشد که اگر بخشش نکند، درخواست کننده و يا مردمى که از آن آگاهى مى يابند او را نکوهش و مذمت کنند، بنابراين بخشش، در برابر نجات از مذمت مردم انجام شده است و بدون عوض نيست و به تعبير عموم مردم، براى رودربايستى است. بنابراين سخاوت خالص و حقيقى آن است که انسان پس از آگاهى به نيازمندى افراد آبرومند، در حل مشکل آن ها به صورت پنهانى بکوشد و نيازى به درخواست نباشد. قرآن مجيد در سوره بقره هنگامى که سخن از اهميت انفاق و آثار و برکات آن به ميان مى آورد بر انفاق به کسانى تأکيد مى کند که روى سؤال ندارند و به دليل عفت و مناعت طبع، مردم آن ها را در زمره اغنيا مى دانند، مى فرمايد: (يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسيمَاهُمْ لا يَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا).
درباره اهميت سخاوت در آيات قرآن و روايات اسلامى بحث هاى زيادى آمده است از جمله در حديثى از پيغمبر اسلام (صلي الله عليه و آله) مى خوانيم: «السَّخاءُ خُلُقُ اللّهِ الاْعْظَمُ؛ سخاوت صفت بزرگ خداست».
در حديث ديگرى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم: «السَّخَاءُ مِنْ أَخْلاقِ الأَنْبِيَاءِ وَ هُوَ عِمَادُ الأِيمَانِ وَ لا يَکُونُ مُوْمِنٌ إِلاَّ سَخِيّاً؛ سخاوت از اخلاق پيامبران و ستون ايمان است و هيچ مؤمنى نيست مگر اين که صاحب سخاوت است».
بى شک، سخاوت هرقدر بيشتر و در موارد مناسبت تر و بدون هيچ گونه عوض مادى و معنوى و کاملاً به صورت ابتدايى باشد پرارزش تر است.
اين سخن را با حديثى از کتاب کافى از امام صادق (عليه السلام) پايان مى دهيم، فرمود: گروهى از يمن خدمت رسول خدا (صلي الله عليه و آله) آمدند و ميان آن ها مردى بود که در گفت وگو با پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) درشت گو و سرسخت بود تا آن جا که رسول خدا (صلي الله عليه و آله) خشمگين شد و از شدت غضب عرق در پيشانى او آشکار گشت و چهره درهم کشيد و چشم از او برداشت و به زمين نگاه کرد. جبرئيل نازل شد و عرض کرد: پروردگارت به تو درود مى فرستد و مى گويد: اين مردِ سخاوتمندى است که پيوسته اطعام مى کند. خشم پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرو نشست سر را بلند کرد و فرمود: اگر جبرئيل از سوى خداوند متعال به من خبر نداده بود که تو مرد سخاوتمندى هستى و پيوسته اطعام طعام مى کنى تو را طرد مى کردم تا عبرتى براى ديگران باشى. آن مرد گفت: آيا پروردگار تو سخاوت را دوست دارد؟ پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود: آرى. آن مرد شهادتين بر زبان جارى کرد و مسلمان شد و گفت: به خداوندى که تو را به حق مبعوث کرده سوگند! هرگز کسى را از مالم محروم نساختم.
امام (عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه به نکته دقيق و آموزنده اى اشاره کرده، مى فرمايد: «سخاوت آن است که ابتدايى (و بدون درخواست) باشد؛ اما آنچه در برابر تقاضا داده مى شود يا از روى حياست و يا براى فرار از مذمّت»؛ (السَّخَاءُ مَا کَانَ ابْتِدَاءً، فَأَمَّا مَا کَانَ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَحَيَاءٌ وَ تَذَمُّمٌ).
سخاوت را اين گونه تفسير کرده اند: حالت و فضيلتى درونى است که انسان را به بذل بدون عوض مال به مستحقان و نيازمندان وامى دارد.
بر اين اساس اگر کسى از ديگرى درخواستى کند و از آبروى خود به وسيله درخواست مايه بگذارد، آنچه آن ديگرى سخاوتمندانه مى بخشد در واقع عوض آبروى درخواست کننده است و به راحتى نمى توان نام آن را سخاوت گذاشت و نيز بخششى که پس از درخواست صورت مى گيرد ممکن است بدين علت باشد که اگر بخشش نکند، درخواست کننده و يا مردمى که از آن آگاهى مى يابند او را نکوهش و مذمت کنند، بنابراين بخشش، در برابر نجات از مذمت مردم انجام شده است و بدون عوض نيست و به تعبير عموم مردم، براى رودربايستى است. بنابراين سخاوت خالص و حقيقى آن است که انسان پس از آگاهى به نيازمندى افراد آبرومند، در حل مشکل آن ها به صورت پنهانى بکوشد و نيازى به درخواست نباشد. قرآن مجيد در سوره بقره هنگامى که سخن از اهميت انفاق و آثار و برکات آن به ميان مى آورد بر انفاق به کسانى تأکيد مى کند که روى سؤال ندارند و به دليل عفت و مناعت طبع، مردم آن ها را در زمره اغنيا مى دانند، مى فرمايد: (يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسيمَاهُمْ لا يَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا).
درباره اهميت سخاوت در آيات قرآن و روايات اسلامى بحث هاى زيادى آمده است از جمله در حديثى از پيغمبر اسلام (صلي الله عليه و آله) مى خوانيم: «السَّخاءُ خُلُقُ اللّهِ الاْعْظَمُ؛ سخاوت صفت بزرگ خداست».
در حديث ديگرى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم: «السَّخَاءُ مِنْ أَخْلاقِ الأَنْبِيَاءِ وَ هُوَ عِمَادُ الأِيمَانِ وَ لا يَکُونُ مُوْمِنٌ إِلاَّ سَخِيّاً؛ سخاوت از اخلاق پيامبران و ستون ايمان است و هيچ مؤمنى نيست مگر اين که صاحب سخاوت است».
بى شک، سخاوت هرقدر بيشتر و در موارد مناسبت تر و بدون هيچ گونه عوض مادى و معنوى و کاملاً به صورت ابتدايى باشد پرارزش تر است.
اين سخن را با حديثى از کتاب کافى از امام صادق (عليه السلام) پايان مى دهيم، فرمود: گروهى از يمن خدمت رسول خدا (صلي الله عليه و آله) آمدند و ميان آن ها مردى بود که در گفت وگو با پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) درشت گو و سرسخت بود تا آن جا که رسول خدا (صلي الله عليه و آله) خشمگين شد و از شدت غضب عرق در پيشانى او آشکار گشت و چهره درهم کشيد و چشم از او برداشت و به زمين نگاه کرد. جبرئيل نازل شد و عرض کرد: پروردگارت به تو درود مى فرستد و مى گويد: اين مردِ سخاوتمندى است که پيوسته اطعام مى کند. خشم پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرو نشست سر را بلند کرد و فرمود: اگر جبرئيل از سوى خداوند متعال به من خبر نداده بود که تو مرد سخاوتمندى هستى و پيوسته اطعام طعام مى کنى تو را طرد مى کردم تا عبرتى براى ديگران باشى. آن مرد گفت: آيا پروردگار تو سخاوت را دوست دارد؟ پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود: آرى. آن مرد شهادتين بر زبان جارى کرد و مسلمان شد و گفت: به خداوندى که تو را به حق مبعوث کرده سوگند! هرگز کسى را از مالم محروم نساختم.