حکمت 66
شرح و تفسیر حکمت 66
طلب از نااهل
نکته اى که در اين کلام پربار حکمت آميز آمده سبب عزت و سربلندى هر انسانى است، امام (عليه السلام) مى فرمايد: «از دست رفتن حاجت، بهتر از آن است که آن را از نااهل طلب کنى»؛ (فَوْتُ الْحَاجَةِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِهَا إِلَى غَيْرِ أَهْلِهَا).
بى شک انسان ها در زندگى فردى و اجتماعى به يکديگر نيازمندند و اصولاً فلسفه زندگى اجتماعى و مدنىّ بالتبع بودن انسان همين تعاون و برطرف ساختن حاجت و نيازهاى يکديگر است، زيرا هر يک از انسان ها قدرت محدودى دارد که با آن نمى تواند همه نيازهاى خود را برطرف سازد ولى با کمک ديگران مى تواند بر مشکلات غلبه کند.
کسانى که انسان دست حاجت به سوى آن ها دراز مى کند دو گروه اند: گروه اهل و گروه نااهل؛ اهل کسى است که داراى سخاوت و انسان دوستى و مهر و محبت و علو طبع باشد و نااهلان کسانى هستند که بخيل اند و تنگ نظر و منت گذار.
بديهى است که هرگاه انسان دست طلب به سوى نااهل دراز کند از يک سو خود را حقير کرده و از سوى ديگر، با توجه به بخل و تنگ نظرى طرف مقابل، احتمال امتناع او زياد است و از سوى سوم، اگر اقدام به رفع نياز و حاجت کند ممکن است ماه ها يا سال ها دست از منت گذارى برندارد، پس چه بهتر که انسان قناعت ورزد و علو همت و شخصيت خود را حفظ کرده، از دست رفتن حاجت را تحمل کند و دست نياز به سوى اين گونه افراد دراز نکند.
در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام (صلي الله عليه و آله) مى خوانيم که اميرمؤمنان (عليه السلام) در محضرش عرضه داشت: خداوندا! مرا به احدى از خلقت نيازمند نکن. رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمود: اى على! اين سخن را مگو، زيرا هر انسانى نيازمند ديگران است. اميرمؤمنان (صلي الله عليه و آله) عرض کرد: اى رسول خدا! چگونه بگويم؟ فرمود بگو: «قُلْ اللَّهُمَّ لا تُحْوِجْنِي إِلَى شِرَارِ خَلْقِکَ؛ خدايا! مرا به انسان هاى شرور نيازمند مکن». على (عليه السلام) عرض کرد: «يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ شِرَارُ خَلْقِهِ؛ شرار خلق چه کسانى هستند؟» فرمود: «الَّذِينَ إِذَا أَعْطَوْا مَنُّوا وَ إِذَا مَنُّوا عَابُوا؛ کسانى که اگر چيزى ببخشند منت مى گذارند و هنگامى که منت مى گذارند بر انسان عيب مى گيرند».
آرى، شرار خلق و به تعبير اميرمؤمنان (عليه السلام) نااهلان، ممکن است نياز مادى انسان را برطرف سازند ولى صدمات روحانى و معنوى به وى وارد مى کنند که تحمل آن بسيار سخت و سنگين است. گاه به منت گذاشتن اکتفا نمى کنند بلکه عيب هايى بر انسان مى گيرند که فلان کس، ضعيف و ناتوان و بى عرضه و حقير است، از اين رو به ما نيازمند شده است.
در روايات اسلامى حاجت خواستن از تازه به دوران رسيده ها نهى شده است که قطعآ با منت و ذلت همراه است؛ در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم که به يکى از يارانش فرمود: «تُدْخِلُ يَدَکَ فِي فَمِ التِّنِّينِ إِلَى الْمِرْفَقِ خَيْرٌ لَکَ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَى مَنْ لَمْ يَکُنْ لَهُ وَ کَانَ؛ دست خود را تا مرفق در دهان اژدها کنى براى تو بهتر از آن است که حاجت از کسى بطلبى که چيزى نداشته و سپس به نوايى رسيده است». اين گونه اشخاص اگر چيزى به انسان بدهند سرمايه گران بهاترى را از بين مى برند، آبى مى دهند و آبرويى مى برند. سعدى شيرازى در کتاب گلستان خود بعد از ذکر داستانى مى گويد: حکيمان گفته اند: آب حيات اگر فروشند فى المثل به آبروى، دانا نخرد که مردن به علت به از زندگى به ذلت.
هر چه از دونان به منت خواستى *** در تن افزودى و از جان کاستى!
نکته اى که در اين کلام پربار حکمت آميز آمده سبب عزت و سربلندى هر انسانى است، امام (عليه السلام) مى فرمايد: «از دست رفتن حاجت، بهتر از آن است که آن را از نااهل طلب کنى»؛ (فَوْتُ الْحَاجَةِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِهَا إِلَى غَيْرِ أَهْلِهَا).
بى شک انسان ها در زندگى فردى و اجتماعى به يکديگر نيازمندند و اصولاً فلسفه زندگى اجتماعى و مدنىّ بالتبع بودن انسان همين تعاون و برطرف ساختن حاجت و نيازهاى يکديگر است، زيرا هر يک از انسان ها قدرت محدودى دارد که با آن نمى تواند همه نيازهاى خود را برطرف سازد ولى با کمک ديگران مى تواند بر مشکلات غلبه کند.
کسانى که انسان دست حاجت به سوى آن ها دراز مى کند دو گروه اند: گروه اهل و گروه نااهل؛ اهل کسى است که داراى سخاوت و انسان دوستى و مهر و محبت و علو طبع باشد و نااهلان کسانى هستند که بخيل اند و تنگ نظر و منت گذار.
بديهى است که هرگاه انسان دست طلب به سوى نااهل دراز کند از يک سو خود را حقير کرده و از سوى ديگر، با توجه به بخل و تنگ نظرى طرف مقابل، احتمال امتناع او زياد است و از سوى سوم، اگر اقدام به رفع نياز و حاجت کند ممکن است ماه ها يا سال ها دست از منت گذارى برندارد، پس چه بهتر که انسان قناعت ورزد و علو همت و شخصيت خود را حفظ کرده، از دست رفتن حاجت را تحمل کند و دست نياز به سوى اين گونه افراد دراز نکند.
در حديثى از پيغمبر گرامى اسلام (صلي الله عليه و آله) مى خوانيم که اميرمؤمنان (عليه السلام) در محضرش عرضه داشت: خداوندا! مرا به احدى از خلقت نيازمند نکن. رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمود: اى على! اين سخن را مگو، زيرا هر انسانى نيازمند ديگران است. اميرمؤمنان (صلي الله عليه و آله) عرض کرد: اى رسول خدا! چگونه بگويم؟ فرمود بگو: «قُلْ اللَّهُمَّ لا تُحْوِجْنِي إِلَى شِرَارِ خَلْقِکَ؛ خدايا! مرا به انسان هاى شرور نيازمند مکن». على (عليه السلام) عرض کرد: «يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ شِرَارُ خَلْقِهِ؛ شرار خلق چه کسانى هستند؟» فرمود: «الَّذِينَ إِذَا أَعْطَوْا مَنُّوا وَ إِذَا مَنُّوا عَابُوا؛ کسانى که اگر چيزى ببخشند منت مى گذارند و هنگامى که منت مى گذارند بر انسان عيب مى گيرند».
آرى، شرار خلق و به تعبير اميرمؤمنان (عليه السلام) نااهلان، ممکن است نياز مادى انسان را برطرف سازند ولى صدمات روحانى و معنوى به وى وارد مى کنند که تحمل آن بسيار سخت و سنگين است. گاه به منت گذاشتن اکتفا نمى کنند بلکه عيب هايى بر انسان مى گيرند که فلان کس، ضعيف و ناتوان و بى عرضه و حقير است، از اين رو به ما نيازمند شده است.
در روايات اسلامى حاجت خواستن از تازه به دوران رسيده ها نهى شده است که قطعآ با منت و ذلت همراه است؛ در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم که به يکى از يارانش فرمود: «تُدْخِلُ يَدَکَ فِي فَمِ التِّنِّينِ إِلَى الْمِرْفَقِ خَيْرٌ لَکَ مِنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَى مَنْ لَمْ يَکُنْ لَهُ وَ کَانَ؛ دست خود را تا مرفق در دهان اژدها کنى براى تو بهتر از آن است که حاجت از کسى بطلبى که چيزى نداشته و سپس به نوايى رسيده است». اين گونه اشخاص اگر چيزى به انسان بدهند سرمايه گران بهاترى را از بين مى برند، آبى مى دهند و آبرويى مى برند. سعدى شيرازى در کتاب گلستان خود بعد از ذکر داستانى مى گويد: حکيمان گفته اند: آب حيات اگر فروشند فى المثل به آبروى، دانا نخرد که مردن به علت به از زندگى به ذلت.
هر چه از دونان به منت خواستى *** در تن افزودى و از جان کاستى!