حقيقت براى حق طلبان آشکار است
امام (عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه خود به اين نکته اشاره مى کند که خداوند اسباب هدايت را آماده کرده است اگر از آن بهره نگيريد کوتاهى از شماست، مى فرمايد: «حقيقت به شما نشان داده شده است اگر چشم بينا داشته باشيد ووسايل هدايت در اختيار شماست اگر هدايت پذير باشيد و صداى حق در گوش شماست اگر گوش شنوا داشته باشيد»؛ (قَدْ بُصِّرْتُمْ إِنْ أَبْصَرْتُمْ، وَقَدْ هُدِيتُمْ إِنِ اهْتَدَيْتُمْ، وَأُسْمِعْتُمْ إِنِ اسْتَمَعْتُمْ).
هدف امام (عليه السلام) از گفتن اين سخن، بيان اين مطلب است که خداوند تمام وسايل هدايت ونجات و سعادت را در اختيار شما گذاشته است، آيات قدرتش را در پهنه آفرينش به شما نشان داده، درس هاى عبرتش را درباره اقوام پيشين دربرابر شما قرار داده است چشم باز کنيد و آثار او را در عالم و سرنوشت اقوام گذشته با چشم خود ببينيد.
ازسويى ديگر پيامبرانش به خصوص رسول گرامى اسلام (صلي الله عليه و آله) را با کتب آسمانى فرستاده و پيام حق در گوش شما خوانده شده است؛ پيامى که هم مشتمل بر معارف و عقايد است و هم راه و رسم عبوديت و طريق تهذيب اخلاق و همچنين راه بهتر زيستن و سعادتمند شدن، همه اين پيام ها در گوش شما خوانده شده است. سعى کنيد آن ها را بشنويد و در سايه آن ديدنى ها و اين شنيدنى ها راه هدايت را دربرابر شما گشوده است اگر تصميم بر هدايت يافتن داريد شتاب کنيد و در اين راه گام بگذاريد و به سوى سرمنزل مقصود حرکت کنيد.
امام (عليه السلام) مى فرمايد: خداوند با همه شما اتمام حجت کرده است، اگر راه خطا رفتيد وگرفتار مجازات الهى در دنيا و آخرت شديد بدانيد که براثر کوتاهى خودتان بوده است. ريشه هاى اين گفتار حکيمانه در قرآن مجيد است. در آيه 104 سوره انعام مى خوانيم: (قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَّبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِىَ فَعَلَيْهَا)؛ «دلايل بصيرت آفرين از طرف پروردگارتان براى شما آمده است؛ کسى که (به وسيله آن،) بصيرت و آگاهى يافت، به سود خود اوست؛ و کسى که از ديدن آن چشم پوشيد به زيان خودش مى باشد».
در آيه 204 سوره اعراف مى خوانيم: (وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ)؛ «هنگامى که قرآن خوانده شود، گوش فرا دهيد وخاموش باشيد؛ شايد مشمول رحمت (خدا) شويد».
در قرآن مجيد بارها درباره دوزخيان و کفار سخن به ميان آمده و آن ها را افرادى مى شمارد که گوش دارند ولى نمى شنوند و چشم دارند ولى نمى بينند، مى فرمايد: (وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِيرآ مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ)؛ «به يقين گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم؛ آن ها دل ها (= عقل ها)يى دارند که با آن (انديشه نمى کنند و) نمى فهمند؛ و چشمانى که با آن نمى بينند؛ و گوش هايى که با آن نمى شنوند؛ آن ها همچون چهارپايان اند؛ بلکه گمراه تر! اينان همان غافلان اند (چون امکان هدايت دارند ولى بهره نمى گيرند)». در آيه 10 سوره ملک از قول دوزخيان چنين نقل شده است: (وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِى أَصْحَابِ السَّعِيرِ)؛ «و مى گويند: اگر ما گوش شنوا داشتيم يا تعقّل مى کرديم، در ميان دوزخيان نبوديم».
از آيات قرآنى و کلام حکيمانه مورد بحث و روايات فراوان اسلامى استفاده مى شود که آنچه براى هدايت انسان ها لازم بوده ازسوى خداوند فراهم شده است. مشکل از ناحيه انسان هايى است که فاقد گوش شنوا و چشم بينا هستند.
در حديثى از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) مى خوانيم: «لَيْسَ الاْعْمى مَنْ يَعْمى بَصَرُهُ إنَّمَا الاْعْمى مَنْ تَعْمى بَصيرَتُهُ؛ نابينا کسى نيست که چشم خود را از دست داده باشد، نابينا کسى است که بصيرت ندارد».
در خطبه 88 نهج البلاغه نيز آمده بود: «مَا کُلُّ ذِي قَلْبٍ بِلَبِيبٍ وَلا کُلُّ ذِي سَمْعٍ بِسَمِيعٍ وَلا کُلُّ نَاظِرٍ بِبَصِير؛ نه هرکس که دل دارد خردمند است و نه هرکس که گوش دارد شنواست و نه هرکس که چشم دارد بيناست».
در دعاها نيز مکرر از خدا چشم بينا و گوش شنوا و قلب دانا مى خواهيم؛ ازجمله در دعايى ذيل زيارت آل ياسين ده چيز از خداوند تقاضا مى کنيم ازجمله اين که چشم مرا از نور بينش و گوش مرا از نور حکمت پر کن؛ «وَأَنْ تَمْلاَ... وَبَصَرِي نُورَ الضِّيَاءِ وَسَمْعِي نُورَ الْحِکْمَة».

* * *