هنگام تندرستى با خدا معامله کنيد
امام (عليه السلام) در اين گفتار نورانى خود، يکى از طرق معنوى مبارزه با فقر را نشان مى دهد، مى فرمايد: «هر زمان فقير شديد با خداوند از طريق صدقه دادن (در راه او) تجارت (پرسود) کنيد»؛ (إذَا أَمْلَقْتُمْ فَتَاجِرُوا آللّهَ بِالصَّدَقَةِ).
«أمْلَقْتُم» از ريشه «مَلَق» (بر وزن علق) به معناى فقر است و هنگامى که به باب افعال مى رود نيز فعل لازم است.
اشاره به اين که صدقه در هنگام نيازمندى، اثر معنوى مهمى در زدودن فقر دارد، همان گونه که انسان، فقيرى را کمک مى کند، عنايت الهى نيز به يارى او برمى خيزد.
قرآن مجيد مى فرمايد: (مَنْ ذَا الَّذِى يُقْرِضُ اللهَ قَرْضآ حَسَنآ فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَرِيمٌ)؛ «کيست که به خدا وام نيکو دهد (و از اموالى که به او ارزانى داشته انفاق کند) تا خداوند آن را براى او چندين برابر کند؟ و براى او پاداش پرارزشى است!».
لطف و عنايت پروردگار عجيب است، بخشنده همه نعمت ها اوست با وجود اين گاه به بندگان مى گويد: از شما وام مى گيرم و گاه مى گويد: با من تجارت پرسودى داشته باشيد. ميان انفاق در راه خدا به هنگام نيازمند بودن و برخوردارى از نعمت پروردگار، رابطه آشکارى بر حسب ظاهر نمى بينيم؛ ولى به يقين اين از الطاف خفيه الهيه است.
قابل انکار نيست که شخص ايثارگر که آنچه را که خود به آن نياز دارد به ديگرى مى بخشد روح پاکى پيدا مى کند که سرچشمه استجابت دعاست و دعاهاى او براى گشايش روزى به هدف اجابت نزديک مى شود.
در احاديث اسلامى، رابطه صدقه با درمان بيمارى ها، رفع بلاها و خطرات و افزايش روزى با صراحت بيان شده است؛ از جمله در حکمت 137 گذشت که امام (عليه السلام) مى فرمايد: «اسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ؛ روزى را به وسيله صدقه بر خود فرود آوريد».
در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم: «إِنَّ الصَّدَقَةَ تَقْضِي الدَّيْنَ وَ تَخْلُفُ بِالْبَرَکَةِ؛ صدقه سبب اداى دين و برجاى نهادن برکت مى شود».
اين سخن را با سخنى از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) پايان مى دهيم که فرمود: «أَکْثِرُوا مِنَ الصَّدَقَةِ تُرْزَقُوا؛ به نيازمندان زياد صدقه دهيد تا روزى شما وسيع شود».
در اين روايات، تنها به رابطه صدقات با فزونى نعمت و دفع فقر اشاره شده، در حالى که صدقه برکات و آثار فراوان ديگرى نيز دارد؛ صدقه رفع بلا مى کند، موجب پرورش فضايل اخلاقى است، دشمنى هاى قشرهاى مختلف جامعه را فرو مى نشاند و وسيله نجات در يوم المعاد است.
قرآن مجيد مى گويد: (مَا عِنْدَکُمْ يَنفَدُ وَ مَا عِنْدَ اللهِ بَاقٍ)؛ «آنچه نزد شماست فانى مى شود؛ امّا آنچه نزد خداست باقى است». در آيه ديگر مى خوانيم: (وَ أَنفِقُوا فِى سَبِيلِ اللهِ وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ)؛ «و در راهِ خدا انفاق کنيد! و (با ترک انفاق،) خود را به دست خود، به هلاکت نيفکنيد! و نيکى کنيد! که خداوند، نيکوکاران را دوست مى دارد».
نيز مى فرمايد: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِىَ يَوْمٌ لّاَ بَيْعٌ فِيهِ وَ لاَ خُلَّةٌ وَ لاَ شَفَاعَةٌ وَ الْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ)؛ «اى کسانى که ايمان آورده ايد! از آنچه به شما روزى داده ايم، انفاق کنيد! پيش از آن که روزى فرارسد که در آن، نه خريد و فروش است (تا بتوانيد سعادت، و نجات از کيفر را براى خود خريدارى کنيد)، و نه دوستى (و رفاقت هاى مادى سودى دارد)، و نه شفاعت؛ (زيرا شما شايسته شفاعت نخواهيد بود). و کافران، خود ستمگرند؛ (هم به خودشان ستم مى کنند، هم به ديگران)».
انفاق منحصر به انفاق مالى نيست، هر چند بيشتر آيات و روايات، ناظر به انفاق هاى مالى است. انفاق علم و دانش، انفاق قدرت و مقام و انفاق نصح و خيرخواهى نمونه هاى ديگرى و به طور کلى انسان بايد از هر چيزى که خداوند به او روزى داده براى نجات ديگران استفاده کند و تعبير (مِمَّا رَزَقْنَاکُمْ) (از آنچه به شما روزى داده ايم) يا شبيه آن در آيات متعددى از قرآن مجيد، ممکن است اشاره به همين باشد.