حکمت 285
شرح و تفسیر حکمت 285
از دست دادن فرصت ها
امام (عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه، از يک واقعيت که دامان غالب مردم را مى گيرد ـ هر چند گروهى از نيکان و پاکان از آن مستثنا هستند ـ خبر مى دهد و مردم را به دو گروه تقسيم مى کند: گروهى که مهلت آن ها سرآمده است: يا پير و ناتوان اند، يا بيمار و در آستانه مرگ و يا مستحق مجازات اند. اين ها از خداوند متعال و يا از خلق خدا تقاضاى مهلت مى کنند تا خطاهاى خود را جبران نمايند در حالى که زمانى طولانى فرصت در اختيار داشته و کارى نکرده اند.
امام (عليه السلام) درباره اين ها مى فرمايد: «آن کس که زمانش پايان گرفته، خواهان مهلت است»؛ (کُلٌّ مُعَاجَلٌ يَسْأَلُ آلأِنْظَارَ، وَ کُلٌّ مُؤَجَّلٌ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيفِ).
اين ها همان ها هستند که قرآن مجيد درباره آن ها مى گويد: (حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمْ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّى أَعْمَلُ صَالِحآ فِيمَا تَرَکْتُ)؛ «(آن ها همچنان به راه غلط خود ادامه مى دهند) تا زمانى که مرگ يکى از آن ها فرارسد، مى گويد: پروردگارا! مرا بازگردانيد شايد در برابر آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم».
گروه دوم کسانى هستند که براى هرگونه اعمال نيک يا جبران گناهان گذشته فرصت دارند؛ جوان اند، سالم اند، در محيطى آرام و امن و امان زندگى مى کنند؛ ولى با اين حال از فرصت خود استفاده نکرده، پيوسته امروز و فردا مى کنند. امام (عليه السلام) درباره چنين کسانى مى فرمايد: «آن کس که مهلت دارد تعلل مى ورزد و کوتاهى مى کند»؛ (وَ کُلُّ مُوَجَّلٍ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيفِ).
اين ها همان کسانى هستند که امام سجاد (عليه السلام) در دعاى ابوحمزه، گويا از زبان آنان سخن مى راند و عرضه مى دارد: «(خداوندا!) فَقَدْ أَفْنَيْتُ بِالتَّسْوِيفِ وَ الآْمَالِ عُمُرِي؛ من بر اثر تعلل و تسويف و آرزوهاى دور و دراز، عمرم را بر باد دادم».
اين يک واقعيت است که آمال و آرزوهاى دور و دراز و جاذبه هاى شهوات به انسان اجازه نمى دهد از فرصتى که در دست دارد بهره گيرد و خطاها و گناهان گذشته را جبران کند و با اعمال صالح آثار شوم آن ها را بزدايد.
جوانان نبايد بپندارند که هميشه مرگ به سراغ پيران مى رود و آنان در امانند. همچنين افراد سالم نبايد تصور کنند که مردن مخصوص بيماران است. و آن ها که ايمن هستند نبايد چنين پندارند که هميشه در امن و امان خواهند بود.
امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: «تَأْخِيرُ التَّوْبَةِ اغْتِرَارٌ وَ طُولُ التَّسْوِيفِ حَيْرَةٌ؛ تأخير انداختن توبه نوعى غرور و فريفتگى، و امروز و فردا کردن مايه حيرت و سرگردانى است».
اين سخن را با حديث ديگرى از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) پايان مى دهيم، آن جا که به ابوذر فرمود: «يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاکَ وَ التَّسْوِيفَ بِأَمَلِکَ فَإِنَّکَ بِيَوْمِکَ وَ لَسْتَ بِمَا بَعْدَهُ فَإِنْ يَکُنْ غَدٌ لَکَ فَکُنْ فِي الْغَدِ کَمَا کُنْتَ فِي الْيَوْمِ وَ إِنْ لَمْ يَکُنْ غَدٌ لَکَ لَمْ تَنْدَمْ عَلَى مَا فَرَّطْتَ فِي الْيَوْمِ؛ اى ابوذر! از امروز و فردا کردن به سبب آرزوها بپرهيز. تو مسئول کار امروزت هستى نه کار فردا. اگر فردايى در کار بود فردا نيز چنان باش که امروز بودى و اگر فردايى در کار نباشد از کوتاهى هاى امروزت پشيمان نخواهى شد (زيرا کوتاهى نکرده اى)». .
امام (عليه السلام) در اين گفتار حکيمانه، از يک واقعيت که دامان غالب مردم را مى گيرد ـ هر چند گروهى از نيکان و پاکان از آن مستثنا هستند ـ خبر مى دهد و مردم را به دو گروه تقسيم مى کند: گروهى که مهلت آن ها سرآمده است: يا پير و ناتوان اند، يا بيمار و در آستانه مرگ و يا مستحق مجازات اند. اين ها از خداوند متعال و يا از خلق خدا تقاضاى مهلت مى کنند تا خطاهاى خود را جبران نمايند در حالى که زمانى طولانى فرصت در اختيار داشته و کارى نکرده اند.
امام (عليه السلام) درباره اين ها مى فرمايد: «آن کس که زمانش پايان گرفته، خواهان مهلت است»؛ (کُلٌّ مُعَاجَلٌ يَسْأَلُ آلأِنْظَارَ، وَ کُلٌّ مُؤَجَّلٌ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيفِ).
اين ها همان ها هستند که قرآن مجيد درباره آن ها مى گويد: (حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمْ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّى أَعْمَلُ صَالِحآ فِيمَا تَرَکْتُ)؛ «(آن ها همچنان به راه غلط خود ادامه مى دهند) تا زمانى که مرگ يکى از آن ها فرارسد، مى گويد: پروردگارا! مرا بازگردانيد شايد در برابر آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم».
گروه دوم کسانى هستند که براى هرگونه اعمال نيک يا جبران گناهان گذشته فرصت دارند؛ جوان اند، سالم اند، در محيطى آرام و امن و امان زندگى مى کنند؛ ولى با اين حال از فرصت خود استفاده نکرده، پيوسته امروز و فردا مى کنند. امام (عليه السلام) درباره چنين کسانى مى فرمايد: «آن کس که مهلت دارد تعلل مى ورزد و کوتاهى مى کند»؛ (وَ کُلُّ مُوَجَّلٍ يَتَعَلَّلُ بِالتَّسْوِيفِ).
اين ها همان کسانى هستند که امام سجاد (عليه السلام) در دعاى ابوحمزه، گويا از زبان آنان سخن مى راند و عرضه مى دارد: «(خداوندا!) فَقَدْ أَفْنَيْتُ بِالتَّسْوِيفِ وَ الآْمَالِ عُمُرِي؛ من بر اثر تعلل و تسويف و آرزوهاى دور و دراز، عمرم را بر باد دادم».
اين يک واقعيت است که آمال و آرزوهاى دور و دراز و جاذبه هاى شهوات به انسان اجازه نمى دهد از فرصتى که در دست دارد بهره گيرد و خطاها و گناهان گذشته را جبران کند و با اعمال صالح آثار شوم آن ها را بزدايد.
جوانان نبايد بپندارند که هميشه مرگ به سراغ پيران مى رود و آنان در امانند. همچنين افراد سالم نبايد تصور کنند که مردن مخصوص بيماران است. و آن ها که ايمن هستند نبايد چنين پندارند که هميشه در امن و امان خواهند بود.
امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: «تَأْخِيرُ التَّوْبَةِ اغْتِرَارٌ وَ طُولُ التَّسْوِيفِ حَيْرَةٌ؛ تأخير انداختن توبه نوعى غرور و فريفتگى، و امروز و فردا کردن مايه حيرت و سرگردانى است».
اين سخن را با حديث ديگرى از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) پايان مى دهيم، آن جا که به ابوذر فرمود: «يَا أَبَا ذَرٍّ إِيَّاکَ وَ التَّسْوِيفَ بِأَمَلِکَ فَإِنَّکَ بِيَوْمِکَ وَ لَسْتَ بِمَا بَعْدَهُ فَإِنْ يَکُنْ غَدٌ لَکَ فَکُنْ فِي الْغَدِ کَمَا کُنْتَ فِي الْيَوْمِ وَ إِنْ لَمْ يَکُنْ غَدٌ لَکَ لَمْ تَنْدَمْ عَلَى مَا فَرَّطْتَ فِي الْيَوْمِ؛ اى ابوذر! از امروز و فردا کردن به سبب آرزوها بپرهيز. تو مسئول کار امروزت هستى نه کار فردا. اگر فردايى در کار بود فردا نيز چنان باش که امروز بودى و اگر فردايى در کار نباشد از کوتاهى هاى امروزت پشيمان نخواهى شد (زيرا کوتاهى نکرده اى)». .