به وعده هاى اشخاص زياد خوشبين نباشيد
امام (عليه السلام) در اين جمله کوتاه و پرمعنا مى فرمايد: «چه شکننده است خواب براى تصميم هايى که (انسان) در روز مى گيرد»؛ (مَا أَنْقَضَ النَّوْمَ لِعَزَائِمِ آلْيَوْمِ).
هدف امام (عليه السلام) از بيان اين سخن اين است که نمى توان به تصميم ها و وعده هاى افراد زياد خوش بين بود زيرا بسيار مى شود که تصميم هاى محکمى امروز مى گيرند ولى شب مى خوابند و صبح بيدار مى شوند و به کلى آن را رها مى سازند گويى نه تصميمى گرفته بودند نه وعده اى داده بودند.
اين سخن، هم مى تواند اشاره به اين باشد که زياد نبايد به قول و قرارهاى افراد اعتماد کرد و روى آن برنامه ريزى نمود و نتيجه آن را سريع الوصول پنداشت و هم اين که اگر کسانى براثر عصبانيت يا عدم مطالعه کافى تصميم سوئى گرفتند نبايد زياد از آن وحشت کرد اى بسا خواب شبانه آن را برهم زند و فردا از آن خبرى نباشد.
جمله اى که بعد از آن در خطبه 241 آمده معنى اول را تقويت مى کند زيرا مى فرمايد: «وأمحى الظُّلَم بتَذاکيرِ الهِمَم؛ چه بسيار تاريکى هاى شبانه اى که ياد همت هاى بلند را از خاطره ها محو کرده است». اين درواقع شبيه ضرب المثل معروفى است که مى گويند: «کلامُ اللّيلِ يَمحوه النّهارُ؛ سخن شب را صبحگاهان محو مى کند».
به هر حال اين موضوع هم يکى از نشانه هاى ناپايدارى دنياست. نه مالش پايدار است نه مقامش نه جوانى نه سلامت و نه وعده و وعيدهايش. با فاسد شدن يک خواب شبانه ممکن است همه چيز به هم بخورد و به همين دليل هيچ عاقلى به مظاهر دنيا اعتماد و اطمينان نمى کند هر چند نبايد دست از تلاش و کوشش برداشت.
اين احتمال نيز در تفسير جمله بالا داده شده که منظور امام (عليه السلام) اين است که خواب زياد تصميم ها را سست مى کند و پرخوابى عامل عقب ماندگى و شکست است. ازاين رو مرحوم محدث نورى در کتاب مستدرک الوسائل اين کلام شريف را در بابى ذکر کرده که عنوانش چنين است: بَابُ کَرَاهَةِ کَثْرَةِ النَّوْمِ وَالْفَرَاغِ. و در همان باب به همين مناسبت احاديث ديگرى آورده ازجمله اين که امام (عليه السلام) فرمود: «بِئْسَ الْغَرِيمُ النَّوْمُ يفْنِى قَصِيرَ الْعُمُرِ وَيفَوِّتُ کَثِيرَ الْأَجْرِ؛ خواب، طلبکار بدى است عمر کوتاه را بر باد مى دهد و اجر فراوان را از ميان مى برد».
ديگر اين که ابن ابى حمزة نقل مى کند که به ابوالحسن (موسى بن جعفر (عليه السلام)) عرض کردم: پدرت جانشين خود را معين کرد شما هم جانشين خود را معرفى کنيد. امام (عليه السلام) دست مرا گرفت و تکان داد و اين آيه را تلاوت فرمود: (وَمَا کَانَ اللهُ لِيُضِلَّ قَوْمآ بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ مَّا يَتَّقُونَ)؛ «چنان نبود که خداوند قومى را،

پس از آن که آن ها را هدايت کرد (و ايمان آوردند) گمراه (و مجازات) کند؛ مگر امورى را که بايد از آن بپرهيزند، براى آنان بيان نمايد (و آن ها مخالفت کنند)».
در اين هنگام (براثر خستگى) کمى چشمم به خواب رفت. امام (عليه السلام) فرمود: «مَهْ لاَ تُعَوِّدْ عَينَيکَ کَثْرَةَ النَّوْمِ فَإِنَّهَا أَقَلُّ شَىءٍ فِى الْجَسَدِ شُکْراً؛ خوددارى کن چشمت را به خواب عادت نده زيرا چشم در ميان اعضاى بدن از همه کمتر شکرگزارى مى کند».
لکن تفسير اوّل صريح تر و مناسب تر به نظر مى رسد.
به همين دليل مرحوم علامه مجلسى آن را در جلد 68 بحارالانوار، در باب «التدبير والحزم والحذر والتثبت فى الأمور وترک اللجاجة» آورده است.

* * *