حکمت 24
شرح و تفسیر حکمت 24
کفّاره گناهان بزرگ
امام (عليه السلام) در اين سخن نورانى اش اشاره به بعضى از کفارات گناهان بزرگ مى کند؛ کفاره اى که مى تواند آن گناه را جبران نمايد، مى فرمايد: «از جمله کفاره هاى گناهان بزرگ، به فرياد بيچاره و مظلوم رسيدن و تسلّى دادن به افراد غمگين است»؛ (مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ، وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ).
«ملهوف» معناى وسيعى دارد که هر فرد مظلوم و بيچاره اى را شامل مى شود؛ خواه بيمار باشد يا گرفتار طلبکار و يا فقير نادار و يا زندانى بى گناه. کسى که به کمک اين گونه افراد بشتابد مى تواند عفو الهى را در برابر گناهانى که انجام داده متوجه خود سازد.
«مکروب» به هر شخص غمگين گفته مى شود؛ خواه غم او در مصيبت عزيزش باشد يا غم بيمارى يا فقر يا شکست در امر تجارت و يا هر غم ديگر.
«تنفيس» همان زدودن غم است. در جايى که مى توان عامل غم را برطرف کرد زدودنش از اين طريق خواهد بود؛ مانند زدودن فقر از طريق کمک مالى، و آن جا که نمى توان عامل آن را برطرف کرد مى توان از طريق تسلى دادن، غم و اندوه را سبک گردانيد، مانند کسى که عزيزش را از دست داده که با تسليت گفتن و دلدارى دادن به وسيله دوستان، غم و اندوهش کاهش مى يابد يا برطرف مى شود. اين ها همه مصداق تنفيس است.
در يک جمله کمک هاى مردمى در اسلام به هر شکل و به هر صورت اهميت فوق العاده اى دارد؛ هم موجب برکت در زندگى است، هم سبب برطرف شدن بلاهاست و هم کفاره گناهان است.
در کتاب تمام نهج البلاغه اين سخن حکمت آميز با اضافاتى آمده است:
مى فرمايد: «مِنْ کَفّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ، وَ مِنْ أَفْضَلِ الْمَکَارِمِ التَّنْفيسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ، وَ إِقْرَاءُ الضُّيُوفِ، وَ مِنْ أَفْضَلِ الْفَضَائِلِ اصْطِنَاعُ الصَّنَائِعِ، وَ بَثُّ الْمَعْرُوفِ؛ از جمله کفارات گناهان بزرگ، کمک به مظلوم و از برترين فضايل اخلاقى برطرف ساختن غم اندوهگين و پذيرايى از مهمانان و از افضل فضايل، نيکى کردن و نشر کارهاى پسنديده است».
در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم که از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) نقل مى کند: «مَنْ أَعَانَ مُوْمِناً نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ ثَلاثاً وَ سَبْعِينَ کُرْبَةً وَاحِدَةً فِي الدُّنْيَا وَ ثِنْتَيْنِ وَ سَبْعِينَ کُرْبَةً عِنْدَ کُرَبِهِ الْعُظْمَى، قَالَ: حَيْثُ يَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفُسِهِمْ؛ کسى که انسان باايمانى را يارى دهد خداوند متعال هفتاد و سه اندوه را از او زايل مى کند؛ يکى در دنيا و هفتاد و دو اندوه به هنگام اندوه بزرگ (در قيامت) در آن جا که همه مردم مشغول خويش اند».
کفاره ـ چنان که از نامش پيداست ـ چيزى است که امر ديگرى را مى پوشاند. در روايات اسلامى امور زيادى به عنوان کفاره گناه ذکر شده است؛ از جمله: فقر، بيمارى، ترس از حاکم ظالم، خسارات مالى، غم و اندوه، ترس و وحشت، سجده هاى طولانى، انجام حج و عمره، زيارت قبور معصومان (عليهم السلام) مخصوصآ زيارت امام حسين (عليه السلام) و صلوات بر محمد و آل محمد.
اين سخن را با کلامى از امام على بن موسى الرضا (عليهما السلام) پايان مى دهيم که مى فرمايد: «مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى مَا يُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْيُکْثِرْ مِنَ الصَّلاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً؛ کسى که توانايى ندارد کفاره اى براى گناهان خود فراهم سازد فراوان بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد که گناهان را نابود مى کند».
امام (عليه السلام) در اين سخن نورانى اش اشاره به بعضى از کفارات گناهان بزرگ مى کند؛ کفاره اى که مى تواند آن گناه را جبران نمايد، مى فرمايد: «از جمله کفاره هاى گناهان بزرگ، به فرياد بيچاره و مظلوم رسيدن و تسلّى دادن به افراد غمگين است»؛ (مِنْ کَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ، وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ).
«ملهوف» معناى وسيعى دارد که هر فرد مظلوم و بيچاره اى را شامل مى شود؛ خواه بيمار باشد يا گرفتار طلبکار و يا فقير نادار و يا زندانى بى گناه. کسى که به کمک اين گونه افراد بشتابد مى تواند عفو الهى را در برابر گناهانى که انجام داده متوجه خود سازد.
«مکروب» به هر شخص غمگين گفته مى شود؛ خواه غم او در مصيبت عزيزش باشد يا غم بيمارى يا فقر يا شکست در امر تجارت و يا هر غم ديگر.
«تنفيس» همان زدودن غم است. در جايى که مى توان عامل غم را برطرف کرد زدودنش از اين طريق خواهد بود؛ مانند زدودن فقر از طريق کمک مالى، و آن جا که نمى توان عامل آن را برطرف کرد مى توان از طريق تسلى دادن، غم و اندوه را سبک گردانيد، مانند کسى که عزيزش را از دست داده که با تسليت گفتن و دلدارى دادن به وسيله دوستان، غم و اندوهش کاهش مى يابد يا برطرف مى شود. اين ها همه مصداق تنفيس است.
در يک جمله کمک هاى مردمى در اسلام به هر شکل و به هر صورت اهميت فوق العاده اى دارد؛ هم موجب برکت در زندگى است، هم سبب برطرف شدن بلاهاست و هم کفاره گناهان است.
در کتاب تمام نهج البلاغه اين سخن حکمت آميز با اضافاتى آمده است:
مى فرمايد: «مِنْ کَفّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ، وَ مِنْ أَفْضَلِ الْمَکَارِمِ التَّنْفيسُ عَنِ الْمَکْرُوبِ، وَ إِقْرَاءُ الضُّيُوفِ، وَ مِنْ أَفْضَلِ الْفَضَائِلِ اصْطِنَاعُ الصَّنَائِعِ، وَ بَثُّ الْمَعْرُوفِ؛ از جمله کفارات گناهان بزرگ، کمک به مظلوم و از برترين فضايل اخلاقى برطرف ساختن غم اندوهگين و پذيرايى از مهمانان و از افضل فضايل، نيکى کردن و نشر کارهاى پسنديده است».
در حديثى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم که از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) نقل مى کند: «مَنْ أَعَانَ مُوْمِناً نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ ثَلاثاً وَ سَبْعِينَ کُرْبَةً وَاحِدَةً فِي الدُّنْيَا وَ ثِنْتَيْنِ وَ سَبْعِينَ کُرْبَةً عِنْدَ کُرَبِهِ الْعُظْمَى، قَالَ: حَيْثُ يَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفُسِهِمْ؛ کسى که انسان باايمانى را يارى دهد خداوند متعال هفتاد و سه اندوه را از او زايل مى کند؛ يکى در دنيا و هفتاد و دو اندوه به هنگام اندوه بزرگ (در قيامت) در آن جا که همه مردم مشغول خويش اند».
کفاره ـ چنان که از نامش پيداست ـ چيزى است که امر ديگرى را مى پوشاند. در روايات اسلامى امور زيادى به عنوان کفاره گناه ذکر شده است؛ از جمله: فقر، بيمارى، ترس از حاکم ظالم، خسارات مالى، غم و اندوه، ترس و وحشت، سجده هاى طولانى، انجام حج و عمره، زيارت قبور معصومان (عليهم السلام) مخصوصآ زيارت امام حسين (عليه السلام) و صلوات بر محمد و آل محمد.
اين سخن را با کلامى از امام على بن موسى الرضا (عليهما السلام) پايان مى دهيم که مى فرمايد: «مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى مَا يُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْيُکْثِرْ مِنَ الصَّلاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً؛ کسى که توانايى ندارد کفاره اى براى گناهان خود فراهم سازد فراوان بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد که گناهان را نابود مى کند».