تفسیر خطبه 39

وَمِن خُطبَةٍ لَهَ عَلَيهِ السَّلامُ
خَطَبَها عِند عِلْمِه بِغَزْوَةِ النُّعْمانِ بنِ بَشِيرٍ صاحِبِ مُعاويَةَ لِعَيْنِ التَمْرِ، وَفِيها يُبْدِى عُذْرَهُ، ويَسْتَنْهِضُ النّاسَ لِنُصْرَتِهِ

ترجمه
از خطبه هاى امام (عليه السلام) است
آن را هنگامى ايراد فرمود که از حمله «نعمان بن شبير» (از ياران معاويه) به «عين التمر» (يکى از مناطق شمالى عراق) آگاه شد. امام (عليه السلام) در اين خطبه، عذر خويش را (از عدم مقابله سريع با دشمن) بيان و مردم را براى يارى و همکارى بسيج مى کند.
شرح و تفسیر
خطبه در يک نگاه
اين خطبه همان گونه که در بالا اشاره شد، هنگامى ايراد شد که نعمان بن شبير، به عين التمر، که يکى از آبادى هاى معروف عراق بود، حمله کرد. معاويه قبلا به او گفته بود که منظور من از اين گونه حمله ها ايجاد ترس و وحشت در دل مردم عراق است، نعمان ـ که از عثمانيان بود ـ براى اين کار داوطلب شد و معاويه دو هزار رزمنده در اختيار او قرار داد و به او سفارش کرد که به شهرها و نقاط پرجمعيّت نزديک نشود و به مراکزى حمله کند که گروه اندکى از سپاهيان در آن منطقه باشند و نيز به سرعت ضربه اى بزند و بازگردد تا مبادا در چنگال سربازان عراق گرفتار شود و نتيجه معکوس گردد.
نعمان حرکت کرد و به نزديکى «عين التمر» رسيد. مالک بن کعب (نماينده على (عليه السلام)) در آن جا بود. همراه مالک هزار رزمنده بودند، ولى به آن ها اجازه داده بود که به کوفه برگردند و جز صد نفر با او باقى نمانده بودند.
مالک که از آمدن نعمان باخبر شد، نامه اى به امام (عليه السلام) نوشت و ماجرا را خبر داد. هنگامى که نامه به على (عليه السلام) رسيد، به اصحاب خود فرمود: «برخيزيد! و به يارى مالک بشتابيد، زيرا نعمان با سپاه کوچکى از اهل شام به عين التمر حمله ور شده است». ولى مردم به دعوت امام (عليه السلام) جواب مثبت ندادند.
امام (عليه السلام) به سراغ رؤساى قبايل فرستاد و به آنان دستور داد که هم خودشان حرکت کنند و هم مردم قبيله خود را بسيج کنند. آن ها نيز کار مثبتى انجام ندادند وتنها سيصد نفر يا کمتر جمع شدند.
امام (عليه السلام) از اين سستى و ضعف و زبونى و بى حرمتى آن ها دربرابر دعوت پيشوايشان، سخت برآشفت و اين خطبه را که مملوّ از نکوهش و سرزنش اين قوم ضعيف وناتوان است، ايراد فرمود و نشان داد که تمام مشکلِ مسلمانان

و مردم عراق، در ضعف و زبونى اين جمعيّت است که مايه جسارت دشمنان و نوميدى دوستان شده است.

* * *