خطبه در يک نگاه
اين خطبه در واقع داراى شش بخش است که پنج بخش آن کاملاً به هم پيوسته است، ولى بخش ششم مفهومى جداگانه دارد و نشان مى دهد که مرحوم سيّد رضى قسمت هايى از اواخر خطبه را حذف کرده است.
به هر حال بخش هاى شش گانه، به شرح زير است:
در آغاز: امام (عليه السلام) به بيان صفات عالمان راستين مى پردازد؛ همان ها که با امدادهاى الهى توانسته اند روح تقوا را در خود زنده کنند و هوى پرستى را از خود دور سازند و در سايه اين خودسازى، کليدِ درهاى هدايت را به دست آورند.
در بخش دوم: با ذکر صفات ديگرى از عالمان راستين و بندگان مخلص خدا، بخش اول را تکميل مى فرمايد. صفاتى مانند پاسخگويى به هر مشکل، کليد مبهمات بودن، حق گويى و عمل به حق.
در بخش سوم: به نقطه مقابل اين گروه پرداخته و عالم نمايانى را معرّفى مى کند که جهالت هايى را از ديگران گرفته و امور باطلى را از سوى خود، به آن افزوده و مردم را به گمراهى کشانده اند.
در بخش چهارم: در تکميل بخش هاى گذشته به مردم هشدار مى دهد که با وجود اهل بيت و عترت پيامبر (عليهم السلام) که سرچشمه زلال علم و آگاهى اسلامى هستند، چرا به سراغ افراد جاهل و بى خبر و ناآگاه مى روند؟!
در پنجمين بخش: به بعضى از سخنان پيامبر (صلي الله عليه و آله) و پاره اى از نکته هاى حسّاس در مورد اهل بيت (عليهم السلام) و معرّفى خويشتن اشاره فرموده و «حديث ثَقَلَين» را که در ميان همه مسلمانان، معروف و مشهور است، به عنوان گواه سخن خود ذکر مى کند.
سرانجام در آخرين بخش، يعنى بخش ششم، به توهّمات و پندارهاى بى اساسِ برخى مردم که گمان مى کردند دنيا براى هميشه در کام بنى اميّه خواهد بود، اشاره کرده و قاطعانه خبر از زوال و سقوط حکومت کوتاه آن ها مى دهد. همان گونه که اشاره شد، اين بخش، از پنج بخش پيش از خود، از نظر محتوا جداست و پيداست که مطالب ديگرى در ميان بوده که مرحوم «سيّد رضى» آن ها را نياورده است.