خطبه در يک نگاه
امام (عليه السلام) در اين خطبه درباره دو مطلب سخن مى گويد که با يکديگر ارتباط دارند:
نخست، ترسيمى بسيار جامع و جالب از وضع عرب جاهلى مقارن ظهور پيغمبراکرم (صلي الله عليه و آله) ارائه فرموده و نشان مى دهد که آن ها ازنظر زندگى مادّى و معنوى در بدترين شرايط بودند؛ چيزى که نام زندگى بر آن نمى توان گذاشت. بلکه تعبيرات خطبه نشان مى دهد که جهان بيرون جزيرة العرب نيز بسيار تاريک و ظلمانى بود.
و در بخش دوم اين خطبه، به اصحاب و ياران و معاصرين خود هشدار مى دهد که گمان نکنند دوران جاهليّت سپرى گرديده و در لابه لاى صفحات تاريخ، به فراموشى سپرده شده است و به آن ها گوشزد مى کند که از زندگى آنان عبرت بگيرند و از بازگشت به عصر جاهليّت بر حذر باشند.
همچنين به اين حقيقت اشاره مى کند که من در عصر خود مبارزه تازه اى بر ضدّ افکار جاهلى شروع کرده ام و آنچه را که پيامبر (صلي الله عليه و آله) در زمان خود بيان فرمود، براى شما بيان مى کنم و حجّت را در همه چيز و همه جا بر شما تمام مى نمايم.
در پايان به آن ها هشدار مى دهد که مراقب باشيد، بلاها و حوادث اسف بار در پيش است! مبادا به آنچه در آن هستيد، مغرور شويد و از آينده غافل بمانيد.