خطبه در يک نگاه
اين خطبه به طور کلى ـ همان گونه که اشاره شد ـ درباره نکوهش دنيا سخن مى گويد، دنيايى که انسان در زرق وبرق و لذات نامشروع و کام جويى هاى بى حساب آن غرق مى شود و خدا و خلق و سرنوشت خويش را به دست فراموشى مى سپارد، دنيايى که ارزش ها در آن ناديده گرفته مى شود و حلال وحرام و ظلم و عدالت در آن مفهومى ندارد.
در بخشى از اين خطبه سخن از فريبندگى و زرق وبرق دنياست و همچنين ظاهرى که باطن ندارد.
و در بخش ديگر، سخن از تحوّل و تغيير و دگرگونى هاى دنياست؛ سخن از نعمتهايى است که جاى خود را به نقمت مى دهد و کاميابى هايى که مبدّل به ناکامى مى شود.
در سومين بخش، از ناپايدارى و فناء دنيا سخن مى گويد و با تعبيرات تکان دهنده اى حقيقت اين امر را روشن مى سازد.
در بخش چهارم، دست مردم را مى گيرد و به اعماق تاريخ گذشتگان مى برد، اقوامى که از قدرتمندترين مردم جهان بودند ولى سرانجام دست اجل گريبان آن ها را گرفت و از بالاى تخت قدرت به زير آورد و بر خاک مذلّت نشاند.
و بالاخره در بخش پايانى، از مرگ و مردگان و آن ها که روزى در ميان ما با شور و نشاط زندگى مى کردند و آوازه آن ها همه جا پيچيده بود و اکنون خاک سياه بالينشان شده و شور و نشاط آنان فرو نشسته و آوازه هايشان خاموش شده است سخن مى گويد. امام (عليه السلام) اين بخش ها را چنان دقيق و حساب شده و موثّر بيان مى کند که غافل ترين افراد را از خواب غفلت بيدار مى سازد.
* * *