خطبه در يک نگاه
در بخش اوّل اين خطبه، امام (عليه السلام) حمد و ثناى الهى را با تعبيراتى قرين مى کند که راه خداشناسى را براى انسان هموار مى سازد و راه و روش شهادت به اخلاص را به انسان مى آموزد و اهميّت گواهى به توحيد و نبوّت را با تعبيرات پرمعنايى نشان مى دهد.
در بخش ديگرى از اين خطبه، همه مخاطبين را به تقواى الهى دعوت مى کند و آثار و برکات تقوا را در وجود انسان، برمى شمرد.
در بخش سوم، سخن از ناپايدارى دنيا و سرعت زوال نعمتها و ناتمام ماندن آرزوها و کم بودن فاصله زندگى و مرگ مى گويد.
در بخش چهارم اين خطبه با نصايح و اندرزهاى دقيق و حساب شده، همگان را به اطاعت پروردگار دعوت مى کند و از فراموشى جهان آخرت وگرفتار شدن در چنگال غفلت و عدم توجه به وضع دنياى زودگذر بر حذر مى دارد.
ارتباط اين چهار بخش در ايجاد يک مجموعه از اندرزهاى منسجم، بر کسى پوشيده نيست.
تعبيرات اين خطبه چنان فصيح و بليغ و لطيف است که نويسنده کتاب الطراز (امام يحيى زيدى از علماى قرن هشتم) در پايان اين خطبه چنين مى نويسد: «لَوْ کَانَ کَلامٌ مِنْ کَلامِ الْبَشَرِ مُعْجِزَةً لَکَانَ هَذا هُوَ الأوَّلُ وَلَوْ أَعْجَزَ شَيْءٌ مِنَ الْکَلامِ بَعْدَ کَلامِ اللهِ لَکَانَ هَذا هُوَ الثّانِي؛ اگر سخنى از سخنان بشر معجزه باشد اين نخستين آن هاست و اگر کلامى بعد از کلام خدا اعجازآميز باشد اين همان کلام دوم است».

* * *