خطبه در يک نگاه
امام (عليه السلام) در اين خطبه به دو فتنه و يک نکته اشاره مى فرمايد:
1. فتنه صاحب الزنج؛ کسى که خود را على بن محمّد علوى مى ناميد و با همراهى گروهى از بزرگان، در زمان خلافت مهتدى عباسى قيام کرد وويرانى هاى زيادى به بارآورد و خون هاى بسيارى ريخت.
2. اشاره به فتنه گروهى ديگر مى کند که مفسّران نهج البلاغه آن را به فتنه مغول تفسير کرده اند و عجيب اين که هم در اين جا و هم در بخش قبل، به بسيارى از صفات آن ها اشاره مى فرمايد.
3. در بخش سوم، امام (عليه السلام) دربرابر سوال يکى از حاضران که از آن حضرت مى پرسد: آيا شما صاحب علم غيب هستيد که اين گونه خبر مى دهيد؟ بيان جالبى درباره مسئله غيب دارد و فرق ميان علم ذاتى و علم اکتسابى را در اين زمينه بيان مى کند که در حقيقت تفسيرى است بر آيات قرآن که در بعضى نفى علم غيب از بندگان و در بعضى اثبات علم غيب شده است.
مرحوم ابن ميثم در شرح نهج البلاغه خود اين خطبه را تا جمله «و ناظرها بعينها» يک خطبه محسوب کرده و بقيه را، خطبه ديگرى شمرده است و مرحوم خويى وابن ابى الحديد نيز به همين صورت عمل کرده اند، اين خطبه را به دو بخش تقسيم کرده، هر بخشى را خطبه جداگانه اى به حساب آورده اند در حالى که مرحوم مغنيه در شرح خود همچون صبحى صالح هر دو را يک خطبه دانسته است.

* * *