خطبه در يک نگاه
همان گونه که از شأن ورود خطبه دانستيم مقصود اصلى از آن، نصيحت عثمان و هشدار دادن مؤدبانه و دلسوزانه براى جلوگيرى از خلاف کارى هاى دستگاه او بوده و از دو بخش تشکيل شده است:
بخش اوّل، خطاب به شخص عثمان است؛ خطاب يک ناصح مشفق به شخصى که او را بر لب پرتگاه مى بيند. در اين بخش امام (عليه السلام) روى آگاهى هاى عثمان به احکام اسلام و سوابق او در خدمت پيامبر (صلي الله عليه و آله) تکيه کرده تا او را از انحراف و اشتباه بازدارد.
در بخش دوم، امام (عليه السلام) يک بحث جامع و کلّى درباره پيشوايان عادل و ظالم و ويژگى هاى هر يک بيان فرموده که مى تواند سرمشقى براى هر زمان و هر مکان باشد و سپس به عثمان هشدار مى دهد که بازيچه دست اطرافيان خود و امثال مروان نشود.
و در پايان، پاسخى از عثمان نقل شده که امام (عليه السلام) بعد از شنيدن آن پاسخ راهکار خروج و نجات از وضع موجود را به او ارائه مى فرمايد؛ ولى افسوس که اين نصايح در وى مؤثّر واقع نشد و حوادث تلخ و دردناک و خشونت بارى به دنبال آن رخ داد.