خطبه در يک نگاه
اين خطبه همان گونه که اشاره کرديم، به عقيده بعضى از محققان، جزئى از خطبه گذشته بوده که در کلام سيّد رضى از هم جدا شده است و محتوا و مضمون آن نيز گواهى بر همين معنا مى دهد؛ چرا که در خطبه گذشته سخن از قاضى هاى ناآگاه و ناصالح بود که با داورى هاى نادرست خود، امنيّت جان و مال مردم را به خطر مى افکنند و منشأ مفاسد بسيارى در سطح جامعه مى گردند.
در اين خطبه نيز سخن از قاضيانى به ميان آمده که تکيه بر دلايل سست و بى اساسى همچون «قياس» و «رأى» و «استحسان» مى کنند و نتايج نادرستى از آن مى گيرند و از آن بدتر اين که رئيس آن ها آراى ضدّ و نقيض همه آن ها را حکم الله مى شمرد و مطابق با واقع مى داند.
سپس امام (عليه السلام) با تحليل بسيار دقيق و بيان موزون و مستدلّ نظريه تصويب را ابطال مى فرمايد و راه را براى وصول به حق، در اين مسئله مهم اسلامى که بسيارى در آن سرگردان شده اند، کاملا هموار مى سازد.
اين خطبه در سه بخش خلاصه مى شود: بخش اوّل، سخن از طرز کار قاضى هايى به ميان مى آورد که در مسير تصويب، حرکت مى کنند و همه آراى ضدّ و نقيض را «حکم الله» مى شمرند.
بخش دوم به ابطال اين نظريه مى پردازد و در بخش سوم به تناسب، از عظمت قرآن سخن مى گويد که مرجع حلّ همه مشکلات و اختلافات است. .