خطبه در يک نگاه و شأن ورود آن
از کتاب الغارات ثقفى چنين بر مى آيد که امام (عليه السلام) اين خطبه را زمانى ايراد کرد که دو فرستاده محمّد بن ابى بکر، قبل از وقوع جنگ ميان او و عمروعاص در سرزمين مصر براى تقاضاى کمک، نزد امام (عليه السلام) آمدند. امام (عليه السلام) برخاست و مردم را به مسجد دعوت کرد و ماجرا را براى آن ها بيان فرمود؛ اما گروه اندکى براى جهاد اعلام آمادگى کردند. شب هنگام اشراف کوفه را به دارالاماره فراخواند، در حالى که بسيار اندوهگين بود؛ زيرا مى دانست که شکست محمّد بن ابى بکر و افتادن مصر به دست طرفداران معاويه، ضربه بسيار سنگينى است. امام (عليه السلام) اين خطبه را در نکوهش ياران نافرمان خويش ايراد کرد و از همه براى دفع فتنه ابن عاص از مصر، کمک خواست.
از آنچه گفته شد محتواى خطبه به خوبى روشن مى شود؛ مجموعه اى است از کلمه ها و سرزنش ها و تشويق ها و ترغيب ها براى جهاد با دشمن و ذکر عواقب شوم سُستى و تنبلى در اين راه.

* * *