تفسیر خطبه 22

وَ مِنْ خُطْبَةٍ لَهُ (عليه السلام)
حِينَ بَلَغَهُ خَبَرُ النّاکِثينَ بِبَيْعَتِهِ
و فِيهَا يَذِمُّ عَمَلَهُمْ و َيُلْزِمُهُمْ دَمَ عُثْمانَ و يَتَهَدَّدُهُمْ بِالْحَرْبِ

ترجمه
از خطبه هاى امام (عليه السلام) است
هنگامى که خبر پيمان شکنانِ بيعت امام (عليه السلام) به آن حضرت رسيد اين خطبه را در نکوهش آنان ايراد فرمود و گناه خون عثمان را به گردن آن ها افکند و آنان را تهديد به جنگ کرد
شرح و تفسیر
خطبه در يک نگاه
اين خطبه ـ همان گونه که از عنوانش پيداست ـ به بيعت شکنى طلحه و زبير و سپس به حوادث تلخِ جنگ جمل نظر دارد، و نيز به مسئله خون «عثمان» که دستاويزى براى جنگ طلبان جمل و بعد از آن، بهانه اى براى آتش افروزان شام گرديد، اشاره مى کند و آن ها را با تهديدهاى روشنى، مورد ملامت و سرزنش قرار مى دهد. حضرت در پايان خطبه به تهديدهاى دشمنانش پاسخ دندان شکنى مى دهد.
اين خطبه ازنظر محتوا با خطبه 10، 26 و 172 تناسب و شباهت قابل ملاحظه اى دارد و به همين دليل، احتمال دارد که هرکدام از اين خطبه ها، بخشى از خطبه واحدى بوده که سيّد رضى (رحمه الله) آن را تجزيه کرده و هرکدام را به تناسبى، در جايى نقل کرده است.
بعضى از شارحان نهج البلاغه معتقدند که اين خطبه، از خطبه هاى مربوط به جنگ صفّين است و اشاراتى که در آن آمده، متوجّه معاويه است؛ ولى از عنوانى که سيّد رضى (رحمه الله) براى آن انتخاب کرده و نيز از کلام ابن ابى الحديد و غير او، استفاده مى شود که اين خطبه هر چند مضامينش با هر دو گروه تناسب دارد، ولى تنها مربوط به پيمان شکنان جنگ جمل است. .