نامه در يک نگاه
همان گونه که در بالا اشاره شد، اين نامه پاسخ نامه شيطنت آميزى است که معاويه براى امام (عليه السلام) نوشته بود ودوازدهمين نامه اى است که تاکنون در نهج البلاغه به آن اشاره شده و با سه نامه ديگرى که بعداً خواهد آمد مجموع نامه هاى امام (عليه السلام) به معاويه در نهج البلاغه به پانزده نامه مى رسد.
به هر حال بخش هاى مختلف اين نامه ناظر به ادعاهاى واهى وبى اساس معاويه است ازجمله:
1. معاويه در نامه خود مى گويد: ما فرزندان عبد مناف قرن ها در صلح و صفا با هم مى زيستيم تا اين که کارهاى شما ميان ما تفرقه ايجاد کرد. امام (عليه السلام) به او پاسخ مى گويد که آنچه ميان ما جدايى افکنده اسلام ما و بقاى شما بر کفر و نفاق است.
2. معاويه در نامه خود به کشته شدن طلحه و زبير و تبعيد عايشه از بصره به مدينه اشاره مى کند. امام (عليه السلام) در پاسخ او تنها به اين قناعت مى کند که اين ماجرا ارتباطى به تو ندارد. اشاره به اين که من حاکم مسلمانانم و براى اداره حکومت اسلامى و رفع نابسامانى، من بايد تصميم بگيرم.
3. معاويه در بخش ديگرى از نامه اش امام (عليه السلام) را تهديد به جنگ مى کند و امام (عليه السلام) برمى آشوبد و مى فرمايد: به جاى اين که تو به سوى من آيى من به سوى تو مى آيم گويا شجاعت هاى بى نظير مرا در ميدان هاى جنگ هاى اسلامى وضرباتى را که بر برادر و جد و دايى تو وارد ساختم فراموش کرده اى.
4. در پايان نامه به مطالبى که معاويه درباره قاتلان عثمان آورده پاسخ مى دهد، مى فرمايد: تو بايد نخست بيعت مرا بپذيرى بعد درباره قتله عثمان از من درخواست کنى تا من درباره آنان تصميم بگيرم.
کوتاه سخن اين که نامه در عين فشردگى به نکات تاريخى مهمى اشاره مى کند که حقانيت امام (عليه السلام) و بطلان سخنان معاويه را به وضوح ثابت مى کند.