خطبه 54

خطبه چیست؟ خطبه یا وعظ سخنی است برای تحریک مردم به انجام یا ترک عملی از طریق تحریک عواطف و اقناع آن‌ها. در واقع در خطابه پیش از آن که اندیشه و فکر افراد مورد خطاب باشد، احساسات و عواطف آن‌ها را مخاطب قرار می‌دهند. آیین سخنوری را خطابت می‌گویند.

وَمِن خُطبَةٍ لَهَ عَلَيهِ السَّلامُ
وَفِيهَا يَصِفُ أصْحَابَهُ بِصِفِّينَ حِينَ طَالَ مَنَعُهُمْ لَهُ مِنْ قِتَالِ أهْلِ الشَّامِ
فَتَدَاکُّوا عَلَيَّ تَدَاکَّ آلْإِبِلِ آلْهِيمِ يَوْمَ وِرْدِهَا وَقَدْ أَرْسَلَهَا رَاعِيهَا، وَخُلِعَتْ مَثَانِيهَا؛ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُمْ قَاتِلِيَّ، أَوْ بَعْضُهُمْ قَاتِلُ بَعْضٍ لَدَيَّ. وَقَدْ قَلَّبْتُ هذَا آلْأَمْرَ بَطْنَهُ وَظَهْرَهُ حَتَّى مَنَعَنِي النَّوْمَ، فَمَا وَجَدْتُنِي يَسَعُني إِلاَّ قِتَالُهُمْ أَوِ الْجُحُودُ بِمَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ (صلي الله عليه و آله)، فَکَانَتْ مُعَالَجَةُ آلْقِتَالِ أَهْوَنَ عَلَيَّ مِنْ مُعَالَجَةِ الْعِقَابِ وَمَوْتَاتُ الدُّنْيَا أَهْوَنَ عَلَيَّ مِنْ مَوْتَاتِ آلاْخِرَةِ.

از خطبه هاى امام (عليه السلام) است
که حال ياران خود را در آن هنگام که براى مدتى طولانى امام (عليه السلام) را از جنگ با شاميان نهى مى کردند، توضيح مى دهد (و به آن ها پاسخى پرمعنا مى فرمايد)
«مردم (هنگام بيعت يا هنگام اصرار بر شروع جنگ صفّين) همچون شتران تشنه کامى که به آب برسند و ساربان آن ها را رها کند و پابند و عقال ازبرگيرد، بر من هجوم آوردند، تا آن جا که گمان کردم مرا براثر فشار خواهند کشت! يا بعضى به وسيله بعضى ديگر دربرابر من از ميان خواهند رفت! من درباره اين موضوع (جنگ با شاميان يا دشمنان ديگر در آغاز خلافت) بررسى کافى کرده ام و آن را کاملا زير و رو ساخته، تمام جهاتش را سنجيده ام، به گونه اى که خواب را از چشمم ربود! سرانجام به اين نتيجه رسيدم که چاره اى جز اين نيست که يکى از دو راه را برگزينم يا (با کسانى که دربرابر حق قيام کرده اند) به نبرد برخيزم، يا آنچه را محمد (صلي الله عليه و آله) آورده است انکار کنم. ديدم تن دادن به جنگ (و مرارت دنيا) از تن دادن به کيفر پروردگار در قيامت آسان تر است، و از دست رفتن دنيا دربرابر از دست دادن آخرت برايم سهل تر است. (به همين دليل اوّلى را برگزيدم)».