موقعيّت ممتاز پيامبران
امام (عليه السلام) در اين بخش از خطبه، اشاره به پيامبرانى مى کند که در طول تاريخ بشريّت يکى بعد از ديگرى ظاهر شدند، تا بحث توحيد را با بحث نبوّت تکميل کند. قرائن به خوبى نشان مى دهد که در ميان اين بخش و بخش اوّل خطبه، قسمت هايى حذف شده است و اين ها، همه گزيده هايى است از خطبه طولانى ترى که امام (عليه السلام) بيان فرموده است.
به هر حال، اين بخش درواقع اشاره به چند نکته مهم دارد: نخست اين که سلسله پيامبران، تاريخ بشريّت را زير پوشش خود قرار داده و يکى بعد از ديگرى به وظيفه ارشاد برمى خاستند و ديگر اين که همه آن ها هدف واحدى را دنبال مى کردند و نکته سوم اين که همواره در صُلب پدرانِ بافضيلت و ارحام مادرانِ پاک پرورش يافتند.
مى فرمايد: «خداوند پيامبران را در برترين جايگاه قرار داد و در بهترين مکان مستقر ساخت»؛ (فَاسْتَوْدَعَهُمْ فِي أَفْضَلِ مُسْتَوْدَعٍ، وَ أَقَرَّهُمْ فِي خَيْرِ مُسْتَقَرٍّ).
سپس به شرح اين مجمل پرداخته، مى فرمايد: «پيوسته آن ها را از اصلاب باارزش (پدران) به ارحام پاک (مادران) منتقل کرد»؛ (تَنَاسَخَتْهُمْ کَرَائِمُ الأَصْلاَبِ إِلَى مُطَهَّرَاتِ الأَرْحَامِ).
درواقع «أَفْضَلِ مُسْتَوْدَع» همان صلب پدران بافضيلت است و «خَيْرِ مُسْتَقَرّ» همان ارحام مادرانِ پاک دامن مى باشد.
سپس به استمرار رسالت انبيا و تداوم آن اشاره کرده، مى فرمايد: «هر زمان يکى از آن ها بدرود حيات گفت، ديگرى براى پيشبرد آيين خدا به جاى او برخاست»؛ (کُلَّمَا مَضَى مِنْهُمْ سَلَفٌ، قَامَ مِنْهُمْ بِدِينِ اللهِ خَلَفٌ).
در حقيقت باغستان زندگى انسان ها هيچ گاه از شجره طيّبه و درخت پربار وجود آنان خالى نمانده؛ و همواره انسان ها از اين درختان پرثمر، به مصداق (تُؤْتِى أُکُلَهَا کُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا) نتايج وافر مى گرفتند و قوت جان و قوّت روان را از شاخه هاى پربار آن مى چيدند، و از اين بذرهاى اصلاح شده و درختان پرثمر بهره ها مى بردند.
مسئله پاکى پدران و مادران انبيا، مسئله مهمّى است که در روايات اسلامى و زيارات بازتاب گسترده اى دارد. چراکه هم ازنظر قانون وراثت داراى آثار عميقى است و هم ازنظر اجتماعى و اعتماد مردم و پيوند در ميان امّت ها و انبيا، آثار انکارناپذيرى دارد.
به همين دليل، در روايات اسلامى که مربوط به انتخاب و گزينش همسر است تأکيد شده که مردم به سراغ خانواده هاى پاک دامن و مشهور به تقوا بروند؛ وزنان زيباى فريبنده اى که در خانواده هاى آلوده پرورش مى يابند، به گياهان وگل هايى که بر مزبله ها مى رويند، تشبيه شده اند.
اين نکته نيز قابل توجّه است که تعبير «جانشينى انبيا نسبت به يکديگر ونشستن خَلَف به جاى سَلَف» اشاره به اين حقيقت است که آن ها به مصداق (لاَنُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ) همه، برنامه هاى واحد داشتند که در اصول يکسان بود؛ هر چند گاهى در بعضى از فروع به دليل تفاوت زمان ها و مکان ها، متفاوت بود؛ همه دعوت به توحيد و عدل و معاد داشتند و حتّى در اصول مسائل فرعيّه نيز يکسان بودند؛ همگى مردم را به نيايش و عبادت دعوت مى کردند و به فضايل و اخلاق سوق مى دادند و از صفات رذيله برحذر مى داشتند؛ قانون را محترم مى شمردند و رعايت نظم را لازم مى دانستند.

* * * .