خطبه 39

خطبه چیست؟ خطبه یا وعظ سخنی است برای تحریک مردم به انجام یا ترک عملی از طریق تحریک عواطف و اقناع آن‌ها. در واقع در خطابه پیش از آن که اندیشه و فکر افراد مورد خطاب باشد، احساسات و عواطف آن‌ها را مخاطب قرار می‌دهند. آیین سخنوری را خطابت می‌گویند.

وَمِن خُطبَةٍ لَهَ عَلَيهِ السَّلامُ
خَطَبَها عِند عِلْمِه بِغَزْوَةِ النُّعْمانِ بنِ بَشِيرٍ صاحِبِ مُعاويَةَ لِعَيْنِ التَمْرِ، وَفِيها يُبْدِى عُذْرَهُ، ويَسْتَنْهِضُ النّاسَ لِنُصْرَتِهِ

از خطبه هاى امام (عليه السلام) است
آن را هنگامى ايراد فرمود که از حمله «نعمان بن شبير» (از ياران معاويه) به «عين التمر» (يکى از مناطق شمالى عراق) آگاه شد. امام (عليه السلام) در اين خطبه، عذر خويش را (از عدم مقابله سريع با دشمن) بيان و مردم را براى يارى و همکارى بسيج مى کند.

بخش اوّل

مُنِيتُ بِمَنْ لاَيُطِيعُ إِذَا أَمَرْتُ وَلايُجِيبُ إِذَا دَعَوْتُ، لاَ أَبَا لَکُمْ! مَا تَنْتَظِرُونَ بِنَصْرِکُمْ رَبَّکُمْ؟ أَمَا دِينٌ يَجْمَعُکُمْ، وَلاَ حَمِيَّةَ تُحْمِشُکُمْ؟ أَقُومُ فِيکُمْ مُسْتَصْرِخآ، وَأُنادِيکُمْ مُتَغَوِّثآ، فَلاَتَسْمَعُونَ لي قَوْلا، وَلاَتُطِيعُونَ لِي أَمْرآ، حَتَّى تَکَشَّفَ الْأُمُورُ عَنْ عَوَاقِبِ الْمَساءَةِ، فَمَا يُدْرَکُ بِکُمْ ثَارٌ، وَلاَيُبْلَغُ بِکُمْ مَرَامٌ.

من گرفتار مردمى هستم که هرگاه به آن ها فرمان مى دهم، اطاعت نمى کنند وهر زمان که آنان را فرامى خوانم اجابت نمى کنند. اى بى اصل ها! براى يارى آيين پروردگارتان منتظر چه هستيد؟ آيا دينى نداريد که شما را دور خود جمع کند و يا غيرتى که شما را به خشم آورد؟ من در ميان شما به پا مى خيزم و فرياد مى کشم ودردمندانه از شما يارى مى طلبم، اما نه سخن مرا مى شنويد و نه از دستورم اطاعت مى کنيد تا زمانى که عواقب اعمال سوء شما ظاهر شود (و پشيمان گرديد، در زمانى که کار از کار گذشته و پشيمانى سودى ندارد) با اين حال با شما نه انتقام خون بى گناهى گرفته مى شود و نه هدف مطلوبى به دست مى آيد.

بخش دوم

دَعَوْتُکُمْ إِلَى نَصْرِ إِخْوَانِکُمْ فَجَرْجَرْتُمْ جَرْجَرَةَ الْجَمَلِ الْأَسَرِّ، وَتَثَاقَلْتُمْ تَثَاقُلَ النِّضْوِ الْأَدْبَرِ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَيَّ مِنْکُمْ جُنَيْدٌ مُتَذَائِبٌ ضَعِيفٌ (کَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى الْمَوْتِ وَهُمْ يَنْظُرُونَ).

من شما را به يارى برادرانتان ـ که در چنگال دشمن گرفتار شده اند ـ فراخواندم ولى شما همانند شترى که از درد سينه بنالد، آه و ناله سرداديد و يا همانند حيوان لاغرى که پشتش زخم باشد، کُندى کرديد!
سپس گروه اندکى به سوى من آمدند، گروهى مضطرب و وحشت زده وناتوان، که گويى آن ها را به سوى مرگ مى برند در حالى که آن را با چشم خود نظاره مى کنند.