حکمت های نهج البلاغه شامل ۴۸۰ حکمت است که گزیده سخنان حکمتآمیز امیرالمؤمنین علیه السلام ، پندها و نیز پاسخ پرسشها و گفتارهای کوتاه وی آمده است.
امام (عليه السلام) فرمود: ترک گناه آسان تر از تقاضاى توبه است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: بسيار مى شود که يک وعده غذا (ى نامناسب) از وعده هاى فراوان غذا (ى خوب) جلوگيرى مى کند. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: مردم دشمن چيزى هستند که نمى دانند. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: کسى که از آراى مختلف استقبال کند (و نظرات متفاوت را بررسى نمايد) موارد خطا را خواهد شناخت. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: کسى که سرنيزه خشم را براى (رضاى) خدا تيز کند توانايى بر قتل سردمداران باطل پيدا خواهد کرد. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: هنگامى که از چيزى (زياد) مى ترسى خود را در آن بيفکن، چرا که سختى پرهيز از آن از آنچه مى ترسى بيشتر است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: وسيله رياست، سعه صدر (و تحمل بسيار) است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: گنهکار را با پاداش دادن به نيکوکار (تنبيه کن و) از گناه بازدار. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: کينه و بدخواهى درباره ديگران را از سينه خود درو کن تا بدخواهى درباره تو از سينه ديگران ريشه کن شود. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: لجاجت، فکر و رأى انسان را از ميان مى برد. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: طمع بردگى جاويدان است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: ميوه درخت تفريط پشيمانى و ميوه درخت دورانديشى سلامت است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: خاموش ماندن از گفتار حکمت آميز فايده اى ندارد همان گونه که سخن گفتن نابخردانه. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: هيچ گاه دو دعوت متضاد وجود ندارد مگر اين که يکى از آن دو ضلالت و گمراهى است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: از آن زمان که حق به من نشان داده شده هرگز در آن شک و ترديد نکردم. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: هرگز دروغ نگفته ام و هيچ گاه دروغ به من گفته نشده است (اشاره به اين که آنچه پيامبر به من فرموده راست و درست بوده است) و هرگز گمراه نبوده ام و کسى نيز به وسيله من گمراه نشده است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: ستگرى که آغازگر ظلم است فرداى قيامت دست خود را از پشيمانى (به دندان) مى گزد. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: کوچ کردن (از دنيا) سريع است. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: آن کس که دربرابر حق قد علم کند (و به مبارزه برخيزد) هلاک خواهد شد. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: کسى که صبر و شکيبايى او را نجات ندهد بى تابى او را از پاى درمى آورد. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: عجبا! آيا خلافت با همنشينى پيامبر حاصل مى شود؛ ولى با همنشينى و خويشاوندى حاصل نمى گردد؟ {1} مرحوم سيد مى گويد: از آن حضرت شعرى در همين زمينه نقل شده است که (خطاب به خليفه اوّل) مى گويد: اگر تو به سبب شورا مالک امور مردم شدى اين چه شورايى است که طرف هاى مشورت (امثال من و جمعى از بنى هاشم و ديگران) غايب بودند؟ و اگر از طريق قرابت با پيامبر دربرابر مخالفانت استدلال کردى ديگرى (اشاره به خود امام است) از تو به پيامبر سزاوارتر و نزديک تر است. قالَ الرَّضِيُّ: و َرُوِىَ لَهُ شِعْرٌ في هذَا الْمَعْنى: فَإِنْ کُنْتَ بِالشُّورى مَلَکْتَ أُمُورَهُمْ *** فَکَيْفَ بِهذا وَالْمُشيرُونَ غُيَّبُ وَ إنْ کُنْتَ بِالْقُرْبى حَجَجْتَ خَصيمَهُمْ *** فَغَيْرُکَ أوْلى بِالنَّبِيِّ وَ أَقْرَبُ
امام (عليه السلام) فرمود: انسان در اين دنيا هدفى است که تيرهاى مرگ همواره او را نشانه گيرى مى کنند و ثروتى است که مصائب، در غارت آن شتاب کرده، بر يکديگر سبقت مى گيرند. همراه هر جرعه اى گلوگير شدنى و همراه هر لقمه اى (نيز) گلوگرفتنى است. انسان به نعمتى از آن نمى رسد جز با فراق نعمت ديگر. به استقبال هيچ روز از عمرش نمى رود جز اين که از روز ديگرى از عمرش جدا مى شود، بنابراين ما اعوان و ياران مرگيم و جانمان هدف (عوامل) مرگبار، با اين حال چگونه مى توانيم اميد بقا داشته باشيم؟ اين شب و روز هرگز ارزش چيزى را بالا نمى برند مگر اين که به سرعت (به جاى قبلى) بازمى گردانند و آنچه را که بنا کرده اند ويران مى سازند و هر چه را که جمع کرده اند پراکنده مى کنند. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: اى فرزند آدم! هر چه بيش از مقدار خوراک خود به دست آورى (و آن را ذخيره کنى) خزانه دار ديگران در آن خواهى بود. {1}
امام (عليه السلام) فرمود: براى دل ها (ى آدميان) علاقه و اقبال و (گاه) تنفر و ادبار است. هنگامى که مى خواهيد کارى انجام دهيد از سوى علاقه و اشتياق وارد شويد، زيرا اگر قلب را مجبور به کارى کنند نابينا مى شود. {1}