خطبه‌های امیر‌ المؤمنین شامل ۲۴۱ خطبه می‌شود. خطبه‌ها عموماً حاوی موضوعاتی چون خداشناسی، شناخت جهان، پیدایش عالم، طبیعت انسان، امت‌ها و حکومت‌های نیکوکار و ستمکار است اما مقصود اصلی امام در بیان این موضوعات تبیین و تشریح علوم طبیعی و جانورشناسی یا فهماندن نکته‌های فلسفی یا تاریخی نبوده است، بلکه مراد اصلی او تبیین خداشناسی و مسائل مهم اسلامی در پرتو بیان این موضوعات بوده است. خطبه‌های شقشقیه، غراء و متقین، مهم‌ترین خطبه‌های نهج‌البلاغه معرفی شده‌اند.

فهرست خطبه‌های نهج البلاغه

      خطبه 97 - در باب اصحابش و اصحاب پيامبر

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در آن ياران خود را با ياران پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) مقايسه مى فرمايد.

      خطبه 98 - در ستم بني اميه

      از سخنان امام (عليه السلام) است که به ستم هاى بنى اميّه اشاره مى فرمايد به خدا سوگند! آن ها (بنى اميّه) همچنان به حکومت خود ادامه مى دهند، تا آن جاکه حرامى را باقى نمى گذارند، مگر آن که حلال بشمارند و پيمانى (از پيمان هاى الهى و مردمى) نمى ماند مگر اين که آن را مى شکنند.خانه و خيمه اى باقى نمى ماند، مگر اين که ظلم و ستمشان در آن راه مى يابد، و فساد و سوء تدبيرشان مردم را از خانه هاى خويش فرارى مى دهد. کار حکومت آن ها بدان جا مى رسد که مردم دو گروه مى شوند و هر دو گروه گريان اند: گروهى براى دينشان، و گروهى براى دنيايشان! کار به قدرى سخت مى شود که شما همچون برده اى خواهيد بود که به يارى ارباب (ظالم و ستمگرش) برمى خيزد؛ در حضور او ناگزير از اطاعت است و در غياب از او بدگويى مى کند. اين حکومت ظالم و بيدادگر تا آن جا پيش مى رود که هرکس به خدا اميدوارتر (و نزديک تر) است، بيش از همه رنج و مصيبت مى بيند. (در آن حکومت خودکامه) اگر خداوند براى شما عافيت و سلامت پيش آورد (و از اين امواج خطرناک در امان بوديد، اين نعمت الهى را) بپذيريد، (و خدا را شکر گوييد!) و اگر (طوفان حوادث شما را گرفت و) به رنج و ناراحتى گرفتار شديد، شکيبا باشيد، که «سرانجام نيک براى پرهيزکاران است!».

      خطبه 99 - در گريز از دنيا

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره زهد در دنيا سخن مى گويد

      خطبه 100 - درباره پيامبر و خاندان او

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره رسول خدا (صلي الله عليه و آله) و اهل بيت گرامى او سخن مى گويد

      خطبه 101 - مشتمل بر خبر از حوادث ناگوار

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در آن از حوادث آينده پرده برمى دارد

      خطبه 102 - در زمينه سختي ها

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که به حوادث آينده اشاره دارد و در ابتدا به حوادث سخت روز قيامت اشاره مى کند.

      خطبه 103 - در تشويق به زهد

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره زهد در دنيا ايراد فرموده است.

      خطبه 104 - درباره پيامبر و فضيلت خويش

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است

      خطبه 105 - در ذکر صفات پيامبر و تهديد بني اميه

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) که درباره بخشى از صفات پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) و تهديد بنى اميّه و موعظه مردم، ايراد شده است.

      خطبه 106 - وصف پيامبر و بيان دلاوري

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که مزاياى اسلام را بيان کرده و به فضايل پيامبر (صلي الله عليه وآله) اشاره مى فرمايد، سپس يارانش را (به دليل خلاف هايى که مرتکب شده اند) سرزنش مى کند.

      خطبه 107 - در يکي از ايام صفين

      از سخنان امام (عليه السلام) است که در يکى از روزهاى جنگ صفّين ايراد فرمود من فرار و کناره گیرى شما را از صفوف خودتان مشاهده کردم (و با چشم خود دیدم) که فرومایگان خشن و اعراب بادیه نشین شام، شما را به عقب نشینى وادار کردند، در حالى که شما از بزرگان (و شجاعان) و پیشگامان عرب و از سران شرف و پیشروان و برجستگان آن ها هستید (ولى خوشوقتم که طولى نکشید تا) ناراحتى درون سینه مرا شفا بخشیدید (و بر زخم دلم مرهم نهادید؛) چون دیدم همان گونه که آن ها شما را عقب راندند، شما صفوفشان را درهم شکستید وآنان را از لشکرگاه خود به عقب راندید؛ با رگبار تیر و نیزه به آن ها حمله کردید، آن چنان که فراریان آن ها همچون شتران تشنه عقب رانده شده از ورود به آبشخور، بر روى هم مى ریختند

      خطبه 108 - خبر دادن از حادثه هاي بزرگ

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که از وقايع و حوادث مهم آينده خبر مى دهد

      خطبه 109 - توانايي خداوند

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره قدرت خداوند و عظمت منحصر به فرد او و مسئله رستاخيز و قيامت فرموده است

      خطبه 110 - اندرز به ياران 1

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در آن از ارکان اسلام سخن مى گويد.

      خطبه 111 - نکوهش دنيا 1

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره نکوهش دنيا ايراد فرموده است.

      خطبه 112 - درباره ملک الموت

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که درباره فرشته مرگ، و قبض روح توسط او، و ناتوانى بندگان از وصف خداوند، سخن مى گويد آيا هنگامى که (فرشته مرگ) وارد منزلى مى شود، احساس مى کنيد؟ و آيا وقتى کسى را قبض روح مى کند وى را مى بينيد؟ از آن بالاتر (آيا مى دانيد) چگونه (گاهى) جنين را در شکم مادر، قبض روح مى کند؟ آيا وارد شکم مادر از طريق بعضى اعضا مى شود، يا از برون، روح جنين را به سوى خود فرامى خواند و او به اذن پروردگار اجابت مى کند؟ يا با او در شکم مادر، همراه است؟! چگونه کسى که از توصيف و تعريف مخلوقى همانند خود، ناتوان است، مى تواند خالق و معبودش را توصيف کند؟!

      خطبه 113 - نکوهش دنيا 2

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در نکوهش دنيا (و دنياپرستى) ايراد فرموده است.

      خطبه 114 - در اندرز به مردم

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در آن، اندرزهاى مهمى به مردم مى دهد

      خطبه 115 - در طلب باران 2

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است دعايى است براى طلب باران

      خطبه 116 - در اندرز به ياران 2

      از خطبه هاى امام (عليه السلام) است که در آن ياران خود را اندرز مى دهد.

      خطبه 117 - موعظه ياران 1

      از سخنان امام (عليه السلام) است که در آن بخيلان را سرزنش مى کند نه اموال خود را در راه آن کس که به شما داده، بذل کرديد، و نه جان ها را در راه کسى که آن ها را آفريده به خطر افکنديد، انتظار داريد مردم به خاطر خدا شما را گرامى دارند، در حالى که خودتان خدا را (در امورى که) درمورد بندگانش (سفارش کرده) گرامى نمى داريد (وبه آن ها کمک نمى کنيد) از قرار گرفتن در منازل پيشينيان عبرت گيريد (زيرا شما نيز شامل همين حکم خواهيد شد) و نيز از جدا شدن از نزديک ترين برادرانتان پند بياموزيد (چراکه با چشم خود ديديد گروهى از اين عزيزان پيش از شما رفتند، شما هم به دنبال آن ها خواهيد رفت).

      خطبه 118 - ستودن ياران خود

      از سخنان امام (عليه السلام) است که درباره ياران صالح خود مى گويد شما ياوران حق، برادران دينى، سپرهاى روز جنگ، و رازداران دربرابر مردم هستيد، با کمک شما کسانى را که به حق پشت مى کنند مى زنم، و با يارى شما به اطاعتِ روى آورندگان به حق، اميدوارم، حال که چنين است، مرا با خيرخواهىِ خالى از هرگونه خيانت و سالم از هرگونه شک و ترديد، يارى کنيد، به خدا سوگند! من نسبت به مردم از خودشان سزاوارترم! (چراکه آگاه تر و دلسوزترم).

      خطبه 119 - در تحريض مردم به جهاد

      از سخنان امام (عليه السلام) است هنگامى که مردم را گردآورده بود و به جهاد تشويق مى کرد، و آن ها در پاسخ امام (عليه السلام) مدتى سکوت کردند.

      خطبه 120 - بيان فضيلت هاي خود و اهلبيت

      از سخنان امام (عليه السلام) است که در آن به بخشى از فضايل خود اشاره کرده، سپس به مردم اندرزهاى فراوان مى دهد به خدا سوگند! تبليغ رسالت ها، و وفاى به وعده ها، و تفسير کلمات الهى، به من آموخته شده است، و درهاى حکمت و احکام الهى، و اسباب روشنايى امور نزد ما اهل بيت است. آگاه باشيد! تعليمات و قوانين دين، يکى است و راه هاى آن مستقيم و نزديک و سهل است. کسى که از آن راه برود به منزل مقصود مى رسد و غنيمت مى برد، وآن کس که از آن بازايستد گمراه و پشيمان مى گردد. براى آن روز که پس اندازها (زاد و توشه ها) ذخيره مى شود و اسرار درون فاش مى گردد، عمل (صالح) انجام دهيد، کسى که از عقل موجود خويش بهره نگيرد، در بهره گيرى از مسائل عقلى دوردست ناتوان تر ، و در استفاده از عقل پنهان (مسائل پيچيده) بى نصيب تر خواهد بود. از آتشى که حرارتش شديد و عمق آن زياد و زيورش (غل و زنجير) آهنين است، و آشاميدنى آن آب جوشان است بپرهيزيد! آگاه باشيد! نام نيکى که خداوند پس از درگذشت انسان، براى او در ميان مردم قرار مى دهد بهتر از مالى است که انسان آن را به ارث براى کسانى مى گذارد که هرگز سپاسش را نمى گويند!